vanaf 1861 een geheel ander beeld zichtbaar te maken: bedeelde de Hervormde
Diaconie in I860 op een totaal van 1444 armen nog 1058 personen (73,3%), in
1861 was dat teruggelopen tot 545 personen van de in totaal 1270 armen die
ondersteund werden (42,9%). Het aandeel van het Burgerlijk Armbestuur in de
Armenzorg steeg van 1 persoon in I860 (0,06%) naar 337 personen in 1861
(25,5%). Het Burgerlijk Armbestuur nam hierdoor vanaf het zevende decennium
van de negentiende eeuw een steeds prominentere plaats in. Achteraf kon
Thorbecke toch tevreden zijn.
Wat uit alle archiefstukken niet aan de stoffige vergetelheid is ontrukt zijn de
stemmen en gevoelens van al die honderden nooddruftigen; zij die, vaak zonder
eigen schuld, overgeleverd waren aan wetsartikelen of de interpretatie daarvan,
overgeleverd waren aan het oordeel van hoogwaardigheidsbekleders of hun afge
zanten die bepaalden of ze recht hadden op een paar klompen, een portie pap
voor hun kinderen, een geneesmiddel voor hun echtgenote en zestig cent bede
ling in geld.
Noten
Dit artikel is een beknopte samenvatting van mijn scriptie onder de titel: Elders armlastig in Zierikzee
rond 1854; de problematiek van het domicilie van ondeistand bij de armenzorg in Zierikzee vóór en
na de armenwet van 1854. Deze scriptie is onder andere te raadplegen in het Streekarchivariaat
Schouwen-Duiveland en Sint Philipsland te Zierikzee.
1. P. B. A. Melief, De strijd om de armenzorg in Nederland 1795-1854Groningen 1955, p.4.
2. J.J.Westendorp Boerma en C. A. van Swigchem, Zierikzee vroeger en nu, Bussum 1972;
P. J. Bouman, Geschiedenis van den Zeeuwschen landbouw in de 19de en 20ste eeuw en van de
Z.L.M. 1843-1943, Wageningen 1946; P. B. de Bruine, Sociale onrust in Zierikzee 1845 (ongepubli
ceerde scriptie V.U. Amsterdam 1982).
3. Bouman, 163-164.
4. A. van der Weijde, De verdwenen meekrap-cultuur op Schouwen-Duiveland, in: Archief Zeeuwsch
Genootschap der Wetenschappen 1925, p.109.
5. Uitspraak van AE. baron Mackay aangehaald in Melief, a.w.
6. Het jaar 1848 is het eerste jaar waarvan in het archief van de Hervormde Diaconie in het
Streekarchivariaat Schouwen-Duiveland en Sint Philipsland, Zierikzee (SAZ) voldoende gegevens
aanwezig zijn met betrekking tot de elders armlastigen.
7. SAZ, archieven der stad Zierikzee, rekening van het Rooms-Katholiek Armbestuur (1848) en reke
ning van het Hervormd Diaconie Armbestuur (1848).
8. Zie voor een volledig overzicht de bijlage van mijn scriptie.
9. Zie toelichting in het notenapparaat van mijn scriptie op pagina 97 onder noot 18.
10. ibidem.
11. SAZ, archieven gemeente Zierikzee, jaarverslag I860.
12. ibidem.
13- ibidem.
14. ibidem.
15. SAZ, Archieven Hervormde gemeente te Zierikzee, Diaconie, inv.nr. 72A (vergadering 8 oktober
1861).
16. SAZ, Archieven Hervormde gemeente te Zierikzee, Diaconie, inv.nr. 101 (1862, nummer 6).
17. ibidem (nummer 14).
18. SAZ, Archieven Hervormde gemeente te Zierikzee, Diaconie, inv.nr. 72A (vergadering 7 april
1862).
80
