SPANNINGEN TUSSEN DIALECT EN
STANDAARDTAAL OP SCHOUWEN-DUIVELAND
Na meer dan honderd jaar dialectonderzoek
door J. B. Berns
Inleiding
Vorig jaar, om precies te zijn op 10 december, was het veertig jaar geleden dat
Dr. A. de Vin aan de Leidse universiteit promoveerde op een proefschrift over
het dialect van Schouwen-Duiveland: A. de Vin, Het dialect van Schouwen-
Duiveland. Zijn promotor was de bekende dialectoloog Professor Dr. G.G.
Kloeke. Met dit proefschrift kreeg het dialect van dit deel van Zeeland een nauw
gezette en degelijke beschrijving, vooral wat de klank- en de vormleer betreft en
de taalgeografische positie binnen de Zeeuwse dialecten. Ook geeft dit boek een
mooi overzicht van de belangrijkste bronnen die er zijn voor de bestudering van
dit dialect en van de literatuur tot 1952.
Geschiedenis
In sommige streken van Nederland, en daartoe behoort zeker Zeeland, was er al
vroeg belangstelling voor de eigen taal. Niet alleen werd er geschreven over het
dialect van Schouwen-Duiveland, maar ook in de verschillende dialecten van het
tweeling-eiland. Een samenvattend overzicht in de vorm van een literatuur
geschiedenis ontbreekt nog, maar de dialectbibliografieën (Meertens-Wander
1958; Supplement 1982) geven een inventaris van 1800 tot 1982. In de literatuur
lijst bij dit artikel geef ik een overzichtje van de negentiende-eeuwse literatuur
over het dialect. De belangstelling voor het dialect van Schouwen-Duiveland in
de 19de eeuw is vooral op de woordenschat gericht. De amateurs die zich in de
voorwetenschappelijke periode van het dialectonderzoek met de studie van de
dialecten bezig hielden, waren getroffen door enerzijds de grote verschillen
tussen dialecten en anderzijds door frappante overeenkomsten. Naast titels als
Woorden in Zeeland Zuidbeveland[in 't bijzonder op Schouwen] in gebruik en
Lijst van woorden die gebruikt worden op het eiland Schouwen in den omtrek van
het dorp Serooskerketreft men aan: Zeeuwschvlaamsche ivoorden, ook op
Schouwen gebruikt of Noordhollandsche woorden ook op Duiveland gebruikt.
Het enige samenvattende werk van de negentiende eeuw is het Dialecticon van
Johan Winkler en een overzichtskaart waarop de dialectindeling van Nederland
was aangegeven, kwam er aan het einde van de eeuw, in 1892, in j een Duitse
publicatie, zodat de bekendheid in Nederland gering zal zijn geweest
De negentiende-eeuwse dialectologie inventariseert vooral woorden, maar vertelt
weinig over de dagelijkse taalwerkelijkheid, over eventuele spanningen tussen
dialect en standaardtaal. In dat kader is de novelle Potloodschetsen uit het "Land
van Zierikzeevan W.N. Wolterink een opvallend boek. Het preludeert op een
heel bijzondere wijze op de problematiek die tachtig jaar later - en dan in het
kader van de wetenschappelijke dialectkunde - door Adriaan de Vin aan de orde
zal worden gesteld en die weer bijna vijentwintig jaar daarna door Daan en
Heikens in hun studie over Dialect resistentie behandeld zal worden: het pro-
125
