Resumé
Anders dan in de Hollandse steden kwam de bierbronwerijnijverheid in Zierikzee
pas op het einde van de zestiende eeuw op gang. Haar hoogtepunt bereikte ze
in het midden van de zeventiende eeuw, toen de bierbrouwerijen in Holland al
weer op hun retour waren. De achteruitgang van de brouwnering begon in de
tweede helft van de zeventiende eeuw en was tot 1730 vrij scherp. Na 1730 zette
de neergang zich wel door, maar pas in 1848 werd de dan nog enige Zierikzeese
brouwerij gesloopt,waarmee er een einde kwam aan de stedelijke bierbrouwerij
nijverheid. Wat betreft het aantal Zierikzeese brouwerijen richten we ons met
name op de zeventiende eeuw toen de nijverheid haar grootste expansie en bloei
kende. Uit ons onderzoek is gebleken dat er in Zierikzee zeven brouwerijen zijn
geweest en wel de brouwerij op het terrein van het Predikherenklooster, die later
is overgegaan in brouwerij "de Oranjeboom' in de Lange Sint-Janstraat, 'de Witte
Leeuw' in de Nieuwe Bogerdstraat (nummer 54), 'de Swaen' in de Krepelstraat
(nummer 19), 'de Haen' op de Appelmarkt (nummer 16), 'de Eenhoorn' op het
Havenpark (nummer 14), 'het (Witte) Hert' in de Nieuwe Bogerdstraat en het
pand van Van der Os aan de Oude Haven. In de tweede helft van de zeventien
de eeuw waren zes van deze brouwerijen in ieder geval tegelijkertijd in bedrijf.
Of dit ook nog het geval was in 1706, toen Van der Os een brouwerij oprichtte,
waarmee het aantal tegelijkertijd in bedrijf zijnde brouwerijen op zeven zou zijn
gekomen is niet bekend. De bierbrouwerijnijverheid was toen echter al over haar
hoogtepunt heen.
De teloorgang van cle Zierikzeese bierbrouwerijnijverheid heeft een aantal oorza
ken. Ten eerste namen jenever en thee en in mindere mate koffie de plaats van
het bier als consumptiemiddel in. Vanaf de tweede helft van de zeventiende
eeuw vinden deze dranken bij steeds meer groepen van de samenleving ingang.
De consumptie van jenever in Zierikzee neemt vooral op het eind van de acht
tiende eeuw toe. Naast deze dranken heeft waarschijnlijk ook het gebruik van
chocolade een rol gespeeld in het verminderde bierverbruik. Een tweede oorzaak
van het verdwijnen van de Zierikzeese bierbrouwerijnijverheid is de verslechte
rende economische situatie. In de tweede helft van de zeventiende eeuw zette
zich een daling van de economie in die tot in de achttiende eeuw voortduurde.
Mede door het licht stijgende inwonertal van Zierikzee, dat niet kon worden
opgenomen door de economie van de stad, had dit een daling van de koop
kracht tot gevolg. Deze daling heeft ongetwijfeld haar weerslag gehad op de con
sumptie van het "dure" bier. Tenslotte speelden op het eind van de achttiende
eeuw de stijgende prijzen van grond- en brandstoffen een rol in de neergang van
de bierbrouwerijnijverheid. Al was dit dan niet direct hel geval wat betreft het
aantal brouwerijen, dan toch in de hoeveelheden geconsumeerde liters bier.
Goed bier werd een luxe en hield op volksdrank te zijn.
Hoe groot de invloed van bovenstaande oorzaken precies was valt op dit
moment niet te zeggen. We kunnen slechts vaststellen dat deze drie fenomenen
aanwezig waren. Kwantificeren is op dit moment (nog) niet mogelijk. Verdere
studie, ook in andere Zeeuwse plaatsen, zal uit moeten wijzen in hoeverre zij
werkelijk de teloorgang van de eens zo bloeiende bierbrouwerijnijverheid heb
ben veroorzaakt en op welke punten bovenstaand betoog aanvulling dan wel
aanpassing behoeft. Ik hoop dat dit onderzoek hiertoe een goede aanzet vormt.
21
