Katholieke Kerk te Zierikzee. Dit was voor deze kerk al het derde orgel. Na de
watersnoodramp werd dit afgebroken en vervangen door een nieuw orgel.
In 1877 werd voor de toenmalige Hervormde Kerk van Bruinisse een orgel
gebouwd door J. van Druten uit het Betuwse Hemmen. Bij het bombardement,
van het dorp door de geallieerden in januari '1945 werden de kerk en het orgel
onherstelbaar beschadigd. In de in '1954 nieuw gebouwde kerk werd een even
eens nieuw orgel geplaatst.
Ook de Gereformeerde Kerk te Zierikzee heeft haar betrekkelijk kleine orgel uit
1900 van de bouwer Proper te Kampen moeten verliezen. Het werd na de
ramp van 1953 vervangen door een groot, nieuw orgel.
5. Vervalperiode
In deze periode zijn een vrij groot aantal orgels gebouwd. Piel aas zijn deze in het
algemeen niet van een zodanige kwaliteit om allemaal en uitvoerig gememoreerd
te worden. Orgelfabrieken als Dekker te Goes, Standaart te Rotterdam en
Spiering te Dordrecht hebben veel orgels in het land neergezet. Diverse instru
menten bestaan echter op dit moment al niet meer, hetgeen ook tekenend is
voor hun belang.
Op Schouwen-Duiveland staat, respectievelijk stond, een aantal van dit soort
orgels vooral in kerken van orthodoxe signatuur, hetgeen ongetwijfeld te maken
heeft met de datum van institutie van deze gemeenten dan wel het moment, dat
plaatsing van een orgel geen bezwaren van principiële aard meer ontmoette.
Genoemde orgelbouwers speelden met hun relatief goedkope orgels handig in
op de daardoor sinds de eeuwwisseling sterk gerezen vraag. In de kas van enke
le van dergelijke orgels werd later een nieuw orgel gebouwd zoals in 1978 in cle
Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt te Brouwershaven en in '1988 in de Hervormde
Kerk te Haamstede. Andere orgels zijn later opgeknapt en functioneren thans
behoorlijk zoals in de Gereformeerde Kerk te Scharendijke en in de kerk van de
Gereformeerde Gemeente in Nederland te Bruinisse, maar kunnen toch geen ins
trumenten van groot cultureel belang worden genoemd.
Na de tweede wereldoorlog bouwden sommige orgelbouwers in de bouwtrant
van de vervalperiode door. Een voorbeeld is het in de loop van 1991 in de kerk
van de Oud Gereformeerde Gemeente te Zierikzee geplaatste orgel, dat in 1958
werd gebouwd voor de kapel van een kweekschool in Breda en dat later werd
overgebracht naar een kloosterkapel te Huijbergen. Meer van dergelijke orgels
bevinden zich in Bruinisse in de Gereformeerde Kerk en in de kerken van de
Gereformeerde Gemeente te Haamstede en Nieuwerkerk.
Van nog iets latere tijd (1967) dateert het instrument van de Christelijke
Gereformeerde Kerk te Kerkwerve. In dit instrument is door middel van elec-tri-
sche schakelingen een situatie gecreëerd waarbij met een minimum aan pijpen
een maximum aan registers werd samengesteld. Bij deze inmiddels geheel afge
zworen techniek worden pijpen voor soms meer dan drie functies gebruikt.
6. Heroriëntatie
Na de ramp van 1953 zijn veel nieuwe instrumenten in de plaats gekomen van
orgels die werden verkocht of gewoonweg werden afgedankt. Vele instrumenten
zouden door inwerking van vocht en zout onbruikbaar zijn geworden. Of dit in
alle gevallen werkelijk de reden is geweest, moet betwijfeld worden. Van diverse
52
