historische weerkundige waarnemingen
in Zeeland
Het weer in Zierikzee bijgehouden door Beeckman
en Baster
door Harry Geurts m.m.v. Aryan van Engelen*
Wolken, weer en wincl; het weer houdt ons dagelijks bezig. We staan er niet bij
stil dat diezelfde wolken en regenbuien ook aan de horizon van onze voorouders
voorbijtrokken. Al van ver voor de jaartelling zijn gegevens bekend over het
weer, verzameld door oeroude culturen. De eerste weerberichten zijn aangetrof
fen op kleitabletten van Assyrische oorsprong. Het weer is immers veel meer dan
alleen een boeiend schouwspel: handel en economie zijn er voor een groot deel
van afhankelijk. Dat was heel vroeger zo en dat is nu nog net zo. Sterker nog, de
welvaart heeft ons in zeker opzicht nog afhankelijker gemaakt van de grillen van
het weer clan in het verre verleden. Een enkele onweersbui is voldoende om het
elektronisch verkeer plat te leggen en een paar centimeter sneeuw tijdens de
avondspits veroorzaakt een chaos op de autowegen. En dan hebben we het nog
niet over de horeca die de winst in het water ziel vallen als zon en warmte als
maar verstek laten gaan.
We maken ons drukker om het weer clan onze voorouders en dankzij de
weersverwachting weten we al dagen vooruit wat ons te wachten slaat. De
wetenschappelijke weersvoorspelling, zoals we die nu kennen, dateert uit het
midden van de vorige eeuw. Prof. C.H.D. Buys Ballot, oprichter van het KNMI en
vooral bekend door zijn wet (staande met de rug naar de wind, ligt het lagedruk
gebied links van de waarnemer en het hogedrukgebied rechts) is ermee begon
nen. Zijn kruistocht tegen de weerfolklore was geen gemakkelijke opgave, omdat
de volksweerkuncle heel diep geworteld zit. Veel van de bekende weerspreuken
"avondrood, geen nood, morgenrood, regen in de sloot" dateren uit de
Middeleeuwen en bepaalde verbanden tussen een wolkenlucht of een
lichtverschijnsel aan de hemel en het weer waren al voor onze jaartelling ont
dekt.
Astrometeorologie
De oudste meteorologische waarnemingen zijn van Chinese oorsprong: 1216 jaar
voor Christus werden al dagelijks aantekeningen gemaakt van regen, sneeuw en
windrichting. Er waren zelfs functionarissen aangesteld die wolken en wind
observeerden om op grond daarvan het weer te voorspellen. Het weer werd ook
in verband gebracht met de standen van sterren en planeten, de astrometeorolo
gie genaamd. Deze menging van astrologie, astronomie en meteorologie bleef tot
in de negentiende eeuw populair en zelfs tegenwoordig bestaan er nog mensen
die zich met weerwichelarij bezighouden.
De eerste metingen
Daarnaast kwam een hele nieuwe vorm van meteorologie op gang, gebaseerd op
metingen. Al voor de jaartelling bestonden er netwerken van regenmeters, maar
5
