De bouw van boerderijen
Bij de bouw van boerderijen zijn een aantal functies 'onder dak' gebracht, name
lijk de woon- en verblijfruimten voor mens en dier, ruimten voor de opslag van
de oogst, voor het stallen van materieel (wagens, ploegen enz.) en voor het ver
richten van werkzaamheden zoals dorsen, karnen en bakken.
Het dak kan rusten op een houtconstructie, op stenen muren of op een combi
natie hiervan.
De houten draagconstructie bestaat uit een aantal achter elkaar geplaatste houten
gebinten (gebint samenstel van balken) die gekoppeld zijn door daaroverheen
gelegde gebintplaten, waarop het eigenlijke dak rust.
Hierbij zij twee hoofdtypen te onderscheiden: het ankerbalkgebint en het dek-
balkgebint. Zowel het ankerbalk- als het clekbalkgebint bestaat uit twree stijlen
(loodrechte stutten), een horizontale balk (ankerbalk resp. dekbalk) en twee
schoren of korbeels (schuine verbinding tussen stijl en horizontale balk).
Ankerbalkgebint Dekbalkgebint
Een 'ankerbalk' is tussen de stijlen geplaatst en steekt daar met pennen door
heen. Door deze pennen zijn wiggen geslagen, die de balk aan de stijlen 'veran
keren'. De gebintplaten rusten op de toppen van de stijlen. De gebintplaten
ondersteunen de sporen, waarop latten gespijkerd zijn die de dakbedekking
(meestal riet of dakpannen) dragen.
Een 'dekbalk' dekt de stijlen af; een pen op de top van de stijl steekt in een gat
in de dekbalk, wat afschuiven voorkomt. Dekbalkgebinten treft men aan in grote
delen van Groningen, Friesland en Noord-Holland, evenals bijvoorbeeld in de
kop van Overijsel en in Zeeland. De ankerbalkgebinten vindt men in kleinere
delen van deze provincies en voorts in alle andere. Naast de hoofdtypen komen
echter verschillende varianten voor. Bij ankerbalkgebinten ontbreken soms de
doorstekende pennen of steken de ankerbalken in hun volle afmeting buiten de
stijlen uit. Dit laatste, wat men in het oosten en zuid-oosten van het land kan
aantreffen, is alleen mogelijk als zij boven aan de stijlen geplaatst zijn. Verder
kunnen dekbalken buiten de stijlen oversteken (aan één of beide zijden) terwijl
ook gebinten met twee horizontale balken voorkomen.
Daken, die allen op 'stenen muren' rusten, worden vooral in Limburg aangetrof
fen. Het gewicht van het dak wordt hierbij via kapspanten overgebracht op hou
ten balken, die op of in de muren opgelegd zijn.
102
