een bestaand pand een winkelpui toegevoegd, maar het gebeurde ook dat een
totaal nieuwe winkel werd gebouwd, In Zierikzee zijn meerdere winkelpuien uit
de periode 1850-1945 bewaard gebleven, hoewel er ook veel zijn aangetast door
recente verbouwingen. Winkelpuien werden uitgevoerd in de voor de periode
van ontstaan karakteristieke stijlen. In de negentiende eeuw werd voornamelijk
gebruik gemaakt van het neo-classicisme en aan het begin van de twintigste
eeuw zorgde de toepassing van tegeltableaus, gekleurde, geglazuurde baksteen,
gias-in-lood en ook gietijzeren kolommen en balken voor een opvallend uiterlijk.
Infrastructuur en nutsvoorzieningen
Vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw werden aan de infrastructuur
veel verbeteringen aangebracht. Schouwen-Duiveland werd beter bereikbaar en
bereisbaar. Wegen werden verhard en daardoor ook in de winter bruikbaar.
In 1900 werd de door de Rotterdamse Tramweg Maatschappij (RTM) aangelegde
tramlijn geopend. Het Schouwen-Duivelanclse gedeelte liep van Zijpe naar
Zierikzee en verder via Noorclgouwe naar Brouwershaven. Bij de tramweghaven
Zijpe sloot dit door middel van een bootdienst aan op het tracé van Anna
Jfacobapolder via Sint Philipsland naar Steenbergen, alwaar aansluiting bestond
op andere lijnen. In 1915 wercl de lijn verlengd van Brouwershaven naar Burgh.
De tramlijn was niet alleen van betekenis voor het vervoer van passagiers, maar
ook van groot belang voor het vervoer van suikerbieten naar suikerfabrieken in
Brabant en Zuid-Holland. De tramlijn was tot de watersnood in 1953 in gebruik.
Tegenwoordig zijn de tramrails verwijderd, maar een enkele tramhalte is nog her
kenbaar. bijvoorbeeld aan de Heereweg bij Noordgouwe. Aan de Burghseweg in
Burgh bevindt zich de sterk verbouwde, maar nog wel als zodanig herkenbare
voormalige watertoren voor de stoomlokomotieven en in Brouwershaven resteert
de voormalige reparatiewerkplaats, voorzien van een reeks zaagkappen.
In de periode 1850-1945 waren er enkele grote, reeds vóór '1850 tot ontwikkeling
gekomen havens op Schouwen-Duiveland, zoals Zierikzee, Brouwershaven en
Bruinisse. Deze havens waren van belang als overslaghaven van goederen, als
veerhaven, als vestigingsplaats van scheepswerfjes of als vissershaven.
De haven van Brouwershaven maakte in de negentiende eeuw een nabloei als
overslaghaven voor Dordrecht en Rotterdam door. In verband hiermee vestigden
zich loodsen en douane-beambten in het stadje en werden aan de haven een
loodskantoor, een tonnenmagazijn en een telegraafkantoor gebouwd, terwijl ook
horecavoorzieningen een bloei doormaakten. Het loodskantoor aan de Haven
Noordzijde uit 1849 is een fors pand met een bakstenen lijstgevel op een
natuurstenen plint, een middenrisaliet, een kroonlijst en rustica-achtig hoeklise-
nen, als geheel kenmerkend voor het waterstaatsclassicisme. Ook het tonnenma
gazijn uit '1882 neemt tegenwoordig nog een dominante plaats in aan het eind
van het havenfront. Bruinisse, van oudsher een vissersplaats, maakte een grote
bloei door dankzij de mosselvangst. De haven breidde zich in de tweede helft
van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw meerdere malen uit en
bedrijvigheid verbonden met de visserij kwam tot ontwikkeling, zoals scheeps
werfjes en fabrieken voor de verwerking van de zeeproducten. Iets ten zuiden
van Bruinisse, bij Zijpe, werd in 1900 de veerhaven van het veer Anna
Jacobapolder-Zijpe uitgebreid tot tramweghaven. De tramverbinding was tot 1953
in gebruik en de veerdienst was tot 1988 in de vaart. De aanleginrichting is enke
le jaren geleden verwijderd. Vlakbij deze haven werd. in 1931 een bijzonder type
'120
