Archeologische monumenten
De rol van archeologische monumenten is divers. Voor de archeoloog hebben ze
vooral een wetenschappelijke functie. Ze dienen om de kennis te vergroten, wat
natuurlijk weer een maatschappelijk belang is. Direct kunnen archeologische
monumenten voor het publiek een cultuur-landschappelijke functie vervullen. Ze
vertellen een verhaal over de geschiedenis van het gebied en de vorming van het
landschap, waarmee ze een belangrijke rol spelen in de culturele identiteit van
de lokale bewoners. Archeologische monumenten spelen dan ook steeds meer
een rol in het cultuur-toerisme.3 In Zeeland gaat het daarbij met name om de
zichtbare archeologische monumenten. Van het landschap zoals dat er voor de
oorlog uitzag is op het eerste gezicht weinig meer over dan wat dijken en enkele
oude wegen, die de kreekruggen volgen. Als je echter goed op let. ontdek je ook
nog andere historische elementen zoals ring walburgen, forten, kerken, vliedber
gen, enkele kasteelterreinen, en kerkterpjes.
Monumenten op Schouwen-Duiveland
Ter illustratie van het bovenstaande wil ik enkele voorbeelden van op Schouwen-
Duiveland voorkomende archeologische monumenten kort bespreken. Ze zijn
naar zichtbaarheid en mate van aanwezigheid ingedeeld in drie categorieën:
1. Zichtbare monumenten
2. Onzichtbare monumenten
3. Verdwenen monumenten
Zichtbare monumenten
Tot de eerste categorie behoren monumenten die boven de grond zichtbaar zijn,
maar waarvan ook in de grond nog sporen aanwezig zijn. Dal zijn onder andere
de ringwalburg te Burgh en het Slot Haamstede, een aantal vliedbergen,
kerkterpjes en Slot Moermand te Renesse.'1 Het is dit soort monumenten dat,
opgenomen in gidsjes en verklaard door informatie-borden, een rol kan spelen in
het cultuurtoerisme.
De ringwalburg van Burgh bestond oorspronkelijk uit een binnenterrein met een
diameter van 195 meter, een ringvormige wallichaam van 5 meter breed en een
50 meter brede gracht. Het terrein binnen de wal had de gedaante van een terp
en bevatte diverse ophogingslaagjes boven elkaar. In deze laagjes zijn sporen van
bewoning teruggevonden die bestaan uit resten van houten gebouwen en afval-
kuilen met etensresten. De burg dateert uit het einde van de 9de eeuw en is
waarschijnlijk opgericht tegen cle aanvallen van de Vikingen. Toen die dreiging
voorbij was zijn er huizen in gebouwd.5 Mens en dier waren door de brede
gracht en hoge wal goed beschermd tegen plunderaars en roofovervallen. Burg
betekent hier dus een plaats die verdedigbaar was en is niet synoniem aan kas
teel.
Het is heel bijzonder dat de vorm van de burg nog zo goed behouden is
gebleven, en dat latere bebouwing nauwelijks binnen de burg heeft plaatsgevon
den.
Een vlied- of kasteelberg (chateau-a-motte) van enige omvang ligt nog ten wes
ten van de weg Scharendijke-Elkerzee (Afb. 2). De berg ligt in een weiland en is
.10
