MOLENS OP SCHOUWEN-DUIVELAND VROEGER
EN NU
door DA. Haak, vrijwillige molenaar
Inleiding
Schouwen-Duivelancl is van oudsher een gebied waar vele molens hun werk
hebben verricht. Tot op heden staan hier per hoofd van de bevolking, landelijk
gezien, de meeste molens. Op dit moment kent ons voormalig eiland nog tien
korenmolens, die alle dateren van voor de eeuwwisseling. Een laatkomertje is
"Windlust" in de gemeente .Brouwershaven, deze kleine experimentele molen is
pas in 1935 gebouwd. Deze laatste buiten beschouwing gelaten, staat er nu nog
steeds één molen op ongeveer 3000 bewoners. In het nog niet zo verre verleden
moet dit beduidend meer geweest zijn, al wisselde het aantal molens regelmatig
door rampen zoals zware storm en brand. Ook afbraak kwam vrij veel voor. Veel
molens werden ook omgebouwd of uitgebreid voor meerdere of andere functies.
In diverse gevallen zijn. ook molens afgebroken en vervangen door grotere of
andere types.
Op Schouwen-Duiveland hebben diverse types gestaan. We kunnen ze onder
scheiden naar functie en of bouwwijze dan wel naar de soort bediening en wind
vang. Ook combinaties van deze kenmerken kwamen voor.
In het volgende artikel wordt getracht inzicht te geven in de diverse typen zowel
wat de bouwwijze als de functie van molens die op Schouwen-Duiveland voor
komen of voorkwamen.
Het begrip "molen"
Het begrip molen komt oorspronkelijk voort uit het Latijnse woord "mola". Het
stond voor een koppel stenen die al draaiende het ertussen gebrachte graan fijn
maalde. Later werd. deze term in zijn algemeenheid toegepast op het bouwwerk
waarin de werktuigen middels een draaiende beweging werden aangedreven.
Het maakt daarbij niet uit of daarbij geplet, gesneden, gezaagd, geschud of tus
sen stenen gemalen wordt. Een molen is dus een arbeidswerktuig, waarmee pro-
dukten be- of verwerkt kunnen worden.
De molens en him namen
De meeste molens op Schouwen-Duiveland hebben een naam. Waarschijnlijk
werden namen gegeven om aan te kunnen geven over welke molen men het
had. Het kwam voor dat, als er een molen in een plaats bijgebouwd werd, deze
de "Nieuwe molen" genoemd werd, waardoor de reeds bestaande molen dan
automatisch de "Oude" werd. genoemd.
Hetzelfde vindt men bij benamingen, als "Oost"- en "Westmolen". Deze weinig
originele namen werden latei" soms vervangen door een meer specifieke naam.
De molens van Dreischor en Eikerzee zijn hiervan voorbeelden. Veel molens dra
gen de naam van een clier, vogel of bloem.
De namen "De Graanhalm" en "De Korenbloem" verwijzen naar het te verwer
ken produkt. Namen als "De Hoop" en "Windlust" vindt men in het gehele land..
Ook komt het voor, zoals bijvoorbeeld in Nieuwerkerk en Oosterland, dat de
molen geen eigennaam heeft, maar aangeduid wordt als "korenmolen".
15