Dankzij de Zierikzeese archivaris P.D. de Vos (1866-1942) kennen we bijzonder
heden over een aantal gevelstenen, die in zijn tijd verdwenen zijn. Maar al eerder
ging een deel van de stenen verloren. In het overzicht zijn de gegevens van de
verdwenen stenen vermeld, voor zover deze te achterhalen vielen. Daarbij heb
ben we ons in hoofdzaak beperkt tot die met een afbeelding. In dit overzicht
komen vooral de gevelstenen in particuliere gebouwen aan de orde. Uitsluitend
de stenen van voor 1800 worden in deze bijdrage behandeld.
Gevelstenen met heraldische wapens
Het Zierikzeese stadswapen vinden we afgebeeld op gebeeldhouwde stenen
boven de toegang tot het stadhuis, boven het poortje aan de Melkmarkt, op de
gevel van de Gasthuiskerk, boven de doorgangen van de Noordhavenpoort en
op de gevel van het Burgerweeshuis. In de gevel van de vroegere Latijnse school
aan de Manhuisstraat was eveneens het stadswapen aangebracht. Het plaatsen
van het stadswapen op stedelijke gebouwen is niet ongebruikelijk. Daarentegen
treffen we het stadswapen ook op een minder gebruikelijke plaats aan. namelijk
in de gevel van het pand Oude Haven 45. Dit is echter niet het enige huis ge
weest met een dergelijk wapen in de gevel. In de gevel van een huis aan de
Visstraat, thans het noordelijk deel van Visstraat 6. bevond zich eveneens het
stadswapen en het jaartal 1658. In opdracht van schipper Claes Willemse Kraker
had Pieter Cornelisse Segerse hier een nieuw huis gebouwd, dat in 1659 gereed
kwam. Misschien werd het stadswapen aangebracht als blijk van erkentelijkheid
voor verleende vrijstelling van de belasting op huizen.
F' "'i suu/sim/icn ftKnr*1
(Oude Haven 45)
j (foto: Joop van Houdt)
Wapen van
Engelinus Kraeij, 7663
(Plevierstraat)
(foto: Joop van Hot telt)
Op 20 juli 1931 schonk de burgemeester van Bruinisse, S. Hage, een gevelsteen
aan het Zierikzeese museum. Deze is afkomstig uit het zogenaamde Ambachts
herenhuis in Bruinisse. Afgebeeld is een wapen met daarop een zogenaamd huis-
of handmerk. Met dit merk werden onder andere akten ondertekend, veelal door
personen, die niet konden schrijven. Maar daarnaast waren huismerken ook in
zwang bij bepaalde beroepscategorieën, bijvoorbeeld vissers. Zulke merken gin
gen vaak van vader op zoon over, waarbij een klein verschil het onderscheid
moest aangeven. De huismerken werden ook gebruikt in de heraldiek. De
gevelsteen uit Bruinisse is daarvan een voorbeeld. Boven het huismerk zijn de
letters E C verwerkt. Het is niet moeilijk deze letters thuis te brengen dankzij het
gegeven dat de steen uit Bruinisse afkomstig is. Het zijn de initialen van
Engelinus Kraeij, die in 1659 secretaris van Bruinisse werd en vervolgens in 1673
baljuw en dijkgraaf. Deze twee ambten vervulde hij tot '1696. Zo komen we ook
60
