Makelaars elders in Nederland
Heden ten dage vindt men de meeste geveltoptekens in Fries-land, Twente en in
Noord-Holland (ten noorden van het Noordzeekanaal) als logisch uitvloeisel van
cle aldaar toegepaste houtbouw en verder op de Zeeuwse en Zuidhollandse
eilanden.
In Noord-Holland kan het, evenals elders, een bewerkte plank zijn, maar ook
een kurketrekkerachtige piek, een bolvormige vaas of zelfs een toren komen
voor. Dergelijke bolvormige vazen zijn ondermeer te zien op een ets van
Rembrandt uit 1650 op de vorige bladzijde.
In Friesland wordt de makelaar geflankeerd door de twee bekende zwanen; de
makelaar zelf geeft een grote verscheidenheid aan vormen te zien, maar is uit
dezelfde symbolen samengesteld als die in andere delen van ons land.
In het boek Gevel- en stiepeltekens worden de makelaars van Oost-Nederland
uitvoerig beschreven en afgebeeld. Zij onderscheidden de makelaars in prote
stantse en katholieke typen; bij de eerste groep werden uitgesproken kerkelijke
symbolen (zoals kruis, hostie, hart en maansikkel) minder gebruikt en zocht men
het meer in harmonische en symmetrische vormen waarbij de lelie, het zonne
wiel en de levensboom meer centraal kwamen te staan.
De makelaars van de Zeeuwse en Zuidhollandse eilanden vertonen onderling
veel overeenkomsten. Het kleine stadje Geervliet op Voorne-Putten bezit een
respectabel aantal, waarvan er enkele wel wat van de protestantse van Twente
weghebben. Je komt er ook de kurketrekkermakelaar tegen, die verder nergens
op het eiland voorkomt. Dergelijke spiraalvormen zijn bekend in de Zaanstreek,
maar of er sprake is van enig verband tussen de twee gebieden is niet te achter
halen. Misschien was de dorpstimmerman van Geervliet een bereisd man en is hij
op die tochten geïnspireerd geraakt door de geveltoptekens die hij in Twente en
Noord-Holland zag. Wie zal het zeggen?
Mallen
78