Schouwen-Duiveland
Op Schouwen-Duiveland heb ik op dit moment ongeveer 130 makelaars van voor
namelijk boerenschuren in tekening vastgelegd, maar er zullen er ongetwijfeld nog
ergens in een verstopt hoekje op ontdekking staan te wachten. Het is iedere keer
weer een heuglijk moment als een nieuw exemplaar aan de verzameling kan wor
den toegevoegd. De makelaars worden ook gefotografeerd door de leden van de
Commissie Kleine Monumenten van de Vereniging Stad en Lande van Schouwen-
Duiveland. Het door hen verzamelde materiaal is voor derden ter inzage.
De meeste geveltoptekens bevinden zich in het westen en midden van het
eiland, terwijl ze in Bruinisse, Oosterland en Ouwerkerk spaarzaam voorkomen;
de verwoestingen door beschietingen aan het eind van de Tweede Wereldoorlog
en de watersnoodramp van 1953 zullen hier de oorzaken wel van zijn.
Vele schuren dragen niet één makelaar aan de top van voor- of achtergevel, maar
soms ook aan beide gevels. Zij kunnen gelijk zijn, maar ook verschillend van
vorm
Gebru ikte motiei'en:
het zonnerad. komt wel twintig keer voor. onder andere te Brouwershaven,
Brijdorpe, Dreischor, Scharendijke, Serooskerke en Zonnemaire; de miskelk, zo
gewild op Walcheren, treft men alleen aan in Brouwershaven, Oosterland en
Schuddebeurs; de vaas, maakt ongeveer een derde van het totaal uit en wordt
bekroond door omgekeerde harten, cirkels, lelies en klavers; de driehoek, over
het hele eiland verspreid, want men ziet die in Sirjansland. Dreischor, Eikerzee,
Looperskapelle, Scharendijke en Renesse; de pijlpunt, te zien in Brouwershaven,
Burgh, Dreischor en Scharendijke; de vijf-puntige kroon, is een zeldzame ver
schijning op Schouwen-Duiveland. alleen te Sirjansland evenals de donderbe-
zem. te Dreischor.
Net als timmerman De Muijnck op Zuicl-Beveland, waren ook de heren
R. Louwerse en J.P. Padmos, beiden gedurende lange tijd als timmerman werk
zaam geweest te Scharendijke en Eikerzee, zeer beslist over de rol die de symbo
liek zou spelen bij het vervaardigen van de makelaar. Noch bij hen, noch bij colle
ga's was daar enigerlei sprake van: "daar waren we te nuchter voor". Was
Louwerse meer de dorpstimmerman, Padmos bouwde hoofdzakelijk voor de boe
ren in de wijde omgeving. Volgens Padmos was het plaatsen van een makelaar op
Walcheren en Zuid-Beveland meer in zwang dan op Schouwen-Duiveland.
Tot aan de Tweede Wereldoorlog werd bij het gereed komen van de bouw auto
matisch de makelaar op de nok geplaatst; het betekende voor de timmerlui het
einde van het werk. Tengevolge van de stijging van het uurloon na de oorlog
verdwenen alle overbodige versiersels aan windveren en makelaar en werd de
laatste soms helemaal niet meer geplaatst. De belangstelling ervoor liep zo zeer
terug, dat kapotte exemplaren niet meer vervangen werden. Het vervaardigen van
een makelaar nam meer dan twee uren in beslag, zeker als ze gefigureerd waren.
Alles gebeurde immers met de hand. De heren Louwerse en Padmos gebruikten
daarbij geen mallen, maar varieerden de bestaande typen door toevoeging of weg
lating van motieven, bij voorbeeld een vaas met lelie of klaver; met ingezaagd hart
of cirkel; met of zonder oren. Een makelaar ging gemiddeld 35 a 40 jaar mee, bij
slecht onderhoud was de levensduur natuurlijk korter. In Scharendijke zijn nog
enkele door de heer Louwerse gebouwde schuren te zien, onder andere bij
Kuijerdamseweg 68 met een makelaar afgebeeld bij "De top-tien van makelaars op
Schouwen-Duiveland". Helaas is kortgeleden één van de twee eraf gewaaid.
81
