Creka en Papingalant met cle kerk, land bij het water de Golda waarop 900 scha
pen kunnen weiden en tenslotte Fronenes met alles wat daar bij behoort. Waar
Fronenes lag weten we niet. In de Golda herkennen we de Gouwe, het water tus
sen Schouwen enerzijds en Duiveland en Dreischor anderzijds, dat de Zonnemare
en de Oosterschelde met elkaar verbond. Daarmee wordt dit bezit in het oosten
van Schouwen langs de Gouwe gelokaliseerd. Dekker heeft aannemelijk gemaakt
dat Creka de oude naam voor Zierikzee moet zijn geweest en de kerk die van
deze nederzetting. Of de abdij deze kerk heeft gesticht is onzeker, maar Sint Baaf
heeft deze kerk in ieder geval in bezit gehad vanaf het moment dat zij in Zeeland
volledig in haar rechten was hersteld, dus vanaf het derde kwartaal van de tiende
eeuw. De kerk werd van die van Haamstede afgesplitst en de natuurlijke scheids
lijn tussen de oude en de nieuwe parochie werd gevormd door de Gravelinge,
een kreek die van het noorden van het eiland ten westen van Oudendijke langs
Serooskerke naar het zuidoosten liep, en het grote moergebied in het midden van
Schouwen. De stichting van de kerk kan niet gebeurd zijn zonder toestemming
van de bisschop, de eigenaar van de kerk van Haamstede. Deze heeft echter niet
de tienden binnen de nieuwe parochie Zierikzee aan de eigenaar van de nieuwe
kerk overgedragen, maar deze zelf behouden. Zijn tiendbezit op het eiland werd
bovendien nog verder uitgebreid. Want niet. alleen als eigenaar van de kerk had
hij recht op een tiende deel van de inkomsten van alles wat het land opbracht, als
bisschop had hij recht op het tiende deel van de opbrengst van al het land dat
nieuw ontgonnen werd, de zogenaamde no vale tienden. Dus naarmate op
Schouwen ook meer landinwaarts woeste grond voor de landbouw en veeteelt
geschikt werd gemaakt, groeide ook de omvang van zijn tiendgebied.
De abdij van Sint Baaf en haar kerken op Schouwen
Terwijl de bisschop zijn inkomsten uit de tiend nog verder zag groeien, vergroot
te de abdij van Sint Baaf in het oostelijk deel van het eiland haar invloed op
geestelijk terrein. Met de toename van de bevolking werd de behoefte aan ker
ken voor de nieuwe nederzettingen ook groter. De kerk van Zierikzee werd de
moederkerk van de kerken van dit deel van het eiland en in een aantal van de
nieuwe stichtingen kunnen we de hand van de monniken van Sint Baaf zien, met
name door de keuze van de beschermheiligen van deze kerken.
Op de kerk van Zierikzee drukte de abdij uitdrukkelijk haar stempel, doordat zij
deze wijdde aan Sint Lieven. Dit kan echter niet de oorspronkelijke patroon van de
kerk zijn geweest. Deze heilige werd namelijk in de eerste helft van de elfde eeuw
door de monniken van de abdij zelf bedacht. Dezen waren namelijk jaloers op de
grote reliekensehat van hun concurrent, de abdij van Sint Pieter te Gent. Zij organi
seerden daarom in 1007 een translatie van Sint Lieven, maakten in 1050 een
beschrijving van zijn leven (een Vita) en propageerden zo actief zijn verering. Dus
ook op Schouwen. Maar het was niet de enige heilige wiens verering zij hebben
verspreid. Van de kerk van Zierikzee werden die van Brijdorpe en Kerkwerve afge
splitst. De kerk van Kerkwerve was gewijd aan Sint Pancras en ik zie hierin de
invloed van de monniken van Sint Baaf. Het was namelijk een van de monniken
van deze abdij die in 985 de relieken van deze heilige naar Gent zou hebben
gebracht. Vanaf de eerste helft van de elfde eeuw is daar een opbloei van de vere
ring van deze heilige aan te tonen.
Aan het eind van de elfde eeuw vertrokken enkele mannen uit Schouwen naar
Oudenburg in Vlaanderen. Uit handen van de monniken van het klooster bij de
10
