De tijd van de grote parochiestichtingen (1150-1250)
Rond '1150 bestonden er dus op Schouwen vermoedelijk al vijf kerken: Zierikzee
met haar dochters Brijdorpe en Kerkwerve en Haamstede met haar dochter
Burgh. Misschien bestond er nog een zesde kerk, die van Zuidkerke, de moeder
kerk van de kerken in het Zuidland, het zesdedeel in het zuiden van Schouwen
dat tussen 1400 en 1600 vrijwel geheel verloren ging. Deze plaatsen zijn tevens
de hoofdplaatsen van de zescledelen van Schouwen en het is alleszins aanneme
lijk dat er een verband heeft bestaan tussen de hoofdplaatsen en de oudste
parochies.
Aandeel van de tienden van het kapittel van Sint Marie bin nen de parochies van Schou wen in 1559.
t" 1 t/4 deel a moederkerken V
V7ZA de helft dochterkerken 2QL\
grens moederparochies
aandeel onbekend parochiegrenzen
1. Zierikzee 8. Eikerzee 15. Koudekerke
2. Kerkwerve 9. Ellemeel 16. Burgh
3. Nieuwerkerke 10. Haamstede 17. Klaaskerke/Westenscbouioen
4. Duivendijke 11. Renesse 18. Zuidkerke
5. Brijdorpe 12. Noordweile 19. Rengerskerke
6. Klaaskinderkerke 13. Zuidwelle 20. Borrendamme
7. Looperskapelle 14. Serooskerke
Zoals ook elders in Zeeland nam op Schouwen vanaf 1150 de stichting van ker
ken een grote vlucht. De parochies Eikerzee (met Ellemeet), Welland (Noord- en
Zuidwelle en Serooskerke), Renesse en Koudekerke dateren vermoedelijk nog uit
de tweede helft van de twaalfde eeuw. Ik kom tot deze conclusie op grond van
de reconstructie van het tiendbezit van het kapittel van Sint Marie. In een manu
aal uit 1559 werd de omvang daarvan vermeld als een bepaald aandeel binnen
een parochie of nederzetting (1/2, 1/3 of 1/4). Deze wijze van inventariseren
doet sterk denken aan de manier waarop in 121.6 het tiendbezit van Sint Jan
werd omschreven, namelijk als 1/4 deel van de tienden van Schouwen. Ik acht
het zeer waarschijnlijk dat deze inventarisatie teruggaat op een oudere die werd
gehouden op het moment dat de tienden op Schouwen aan de beide kapittels
14
