In Zeeland, met name op Schouwen-Duiveland, speelt in toenemende mate her
verdeling van bevolking op een nog ruimer schaalniveau een rol. Vooral de vesti
ging van bemiddelde ouderen als pensioenmigrant vormt de achtergrond van de
opkomst van woonmilieus die als 'mooi' kunnen worden omschreven (figuur 4).
Deze woonkernen kenmerken zich door een hoog aandeel -veelal oudere- huis
houdens met een hoog inkomen. Zij zijn in alle opzichten de sterkst groeiende
woonkernen van Zeeland. Nam het aantal huishoudens in Zeeuwse woonkernen
tussen 1988 en '1993 gemiddeld met 4,66 toe in de mooie woonkernen was dit
gemiddeld 7,28 Voor deze woonkernen speelt de afstand tot de regionale ste
delijke centra, zoals Goes, geen rol. Het gaat allereerst om de aantrekkelijkheid van
de woonomgeving. Op de tweede plaats speelt de afstand tot de Randstad nog een
rol. In dit verband wordt, de demografische ontwikkeling van regio's buiten de
Randstad in toenemende mate bepaald door het 'metabolisme' (de stofwisseling)
van de Randstad. Daarbij trekken jongeren vanwege opleiding en werk naar de
Randstadcentra, bemiddelde huishoudens naar landelijke gebieden die grenzen aan
de Randstad en ouderen naar aantrekkelijke plattelandsgebieden op grotere afstand
van de Randstad (Werkgroep demografen Randstadprovincies 1994).
De veranderende positie van Schouwen-Duiveland en Zierikzee
De schaalvergroting van maatschappelijke organisaties en de gegroeide actieradii
van menselijke activiteiten beïnvloeden de positie van Schouwen-Duiveland. en
Zierikzee. Afstanden en reistijden vanuit Schouwen-Duiveland naar andere delen
van Nederland zijn meer dan in enig ander deel van Nederland gekrompen. De
uitvoering van de Deltawerken, de aanleg van de Zeelandbrug en de verbetering
van de infrastructuur op het eiland zelf, maar ook groeiende welvaart en
(auto)mobiliteit hebben daaraan bijgedragen. Door schaalvergroting en 'eenwor
ding' ontstaan nieuwe posities binnen nieuwe ruimere integratiekaders (Knippen
berg de Pater 1988).
Gelet op de spreiding van maatschappelijke organisaties is allereerst een concen
tratie van voorzieningen en werkgelegenheid naar een hoger niveau te constate
ren. Vooral Goes ontwikkelt zich in Zeeland als een centrum voor een steeds rui
mer gebied. De fusie van de waterschappen en de concentratie van het nieuwe
waterschap in Goes past in een meer algemeen patroon. Andere maatschappelij
ke organisaties op Schouwen-Duiveland -zoals de vervoersmaatschappij ZWN, de
Rijksbelastingen en de Cebeco- krompen of verdwenen op deze manier ook door
schaalvergroting, hoewel niet allemaal richting Goes.
Er bestaat een zekere natuurlijke neiging van lokale overheden om het verlies van
verzorgende functies door schaalvergroting tegemoet te treden door concentrering
op een eigen centrum. De vorming van de nieuwe gemeente op Schouwen-
Duiveland biedt daartoe een nieuwe mogelijkheid. En ook bij de voorbereiding
van het nieuwe streekplan gaan er stemmen op om, buiten de verstedelijkte
regio's de ontwikkeling te concentreren in de grotere kernen, op Schouwen-
Duiveland in Zierikzee. Argumenten in de sfeer van het behoud van voorzienin
gen en werkgelegenheid voor de regio worden daarbij naar mijn mening nogal
eens onjuist gebruikt. De toekomst zal leren dat concentratie in Zierikzee (van
woningbouw, van bedrijvigheid), louter en alleen om daarmee voorzieningen en
werkgelegenheid voor Schouwen-Duiveland te behouden, geen goede strategie is.
Het is vruchtbaarder strategieën te kiezen die passen bij perspectiefvolle functies
binnen nieuwe, ruimere kaders.
81
