DE STADSRECHTEN VAN ZiERIKZEE
door Huib Uil
Woensdag 11 maart 1248 was een gedenkwaardige dag. Rooms-koning Willem II
vaardigde een oorkonde uit, waarin de stadsrechten van Zierikzee werden vast
gelegd. Het was voor de Zierikzeeënaars een belangrijk moment. Het verstevigde
hun bewustzijn. Voor Willem II betekende de verlening een middel om de band
met deze snel groeiende plaats aan te halen. In deze bijdrage wordt aandacht
gegeven aan Zierikzee in de eerste helft van de 13de eeuw, met daarbij bijzonde
re aandacht voor de stadskeur van 1248.
Ontstaan
Aan het eind van de vroege middeleeuwen vormden de hoger gelegen gronden in
de Zeeuwse delta het domein voor herders met hun schapenkudden. Het oudste
schriftelijke gegeven dateert uit 976 waarin op oostelijk Schouwen Creka en
Papingalant worden genoemd. Met Creka wordt zo goed als zeker het latere
Zierikzee bedoeld. De oudste aanduiding Siricasha uit 1156 is een samentrekking
van Sigunlkis ahwo. Sigurrikis komt van Sigurik, hetgeen zege en machtig bete
kent. Ahwo betekent een natuurlijke waterloop, in dit geval de kreek waaraan
Zierikzee ontstond. Siric, een verkorting van Sigurik en later vervormd tot Zierik,
is ook een persoonsnaam. Vermoedelijk moet het een lokale machthebber zijn
geweest, wiens naam verbonden werd aan 'ee1: Zierik's ee. Het was de aanduiding
voor de kreek, die uitmondde in de Gouwe, het water dat de eilanden Schouwen,
Duiveland en Dreischor van elkaar scheidde. De Gouwe mondde aan de zuidzijde
uit in de Oosterschei de.' Misschien was deze Siric wel een van de plaatselijke
beheerders (meiers) van het goed van de Sint Baafsabdij uit Gent, waarvan het
bezit door keizer Otto II in de genoemde oorkonde uit 976 wordt bevestigd. P.A.
Henderikx, die deze suggestie aan de hand doet, vermoedt dat Siric een van de
degenen is geweest, die dit goed aan zich kan hebben getrokken.2
Van wanneer de oudste bewoning dateert, is nog onzeker. Het is niet onmogelijk
dat dit reeds in de 9de eeuw het geval is geweest. Zelf hielden de
Zierikzeeënaars het op 849. Volgens een middeleeuws gedichtje, dat zich in de
Gasthuiskerk bevond, was Zierikzee in dat jaar gesticht. Tn 1Ó49 werd om die
reden het 800-jarig bestaan gevierd ter gedachtenis van de stigting dezer Stad
door Ziringus', zo meldt de Zierikzeese kroniekschrijver J. de Kanter Phil.z/ In
1949 werd met uitbundige feestvreugde het 1100-jarig bestaan van Zierikzee
gevierd.
De Hollandse graaf
De Weslfriese graven - eerst vanaf het eind van de 11de eeuw komt de naam
Holland in zwang - hebben in het kader van hun machtspolitiek een begerig oog
laten vallen op de Zeeuwse eilanden. Waarschijnlijk was het al graaf Dirk II (939-
988), die Zeeland beoosten Schelde in zijn bezit kreeg. Met de Oosterschelde als
scheidslijn werd Zeeland vanouds in twee delen gesplitst: beoosten en bewesten
Schelde. Zeeland bewesten Schelde werd in '1012 door de Duitse koning afge
staan aan de graaf van Vlaanderen. Deze gaf het gebied later in leen aan de
Hollandse graaf.
21