Beschrijving van de kaart
In de collectie Van Dorp, die zich in het Algemeen Rijksarchief in Den Haag
bevindt, werd een totnutoe onopgemerkte kaart van Brouwershaven en directe
omgeving aangetroffen die stamt uit de hierboven beschreven tijd. Het betreft
hier een niet gekleurde en niet gesigneerde pentekening op vier bladen papier,
gezamenlijk 58 centimeter hoog en 77 centimeter breed. Er is een schaalstok van
100 roeden (19,3 centimeter) zodat er sprake is van een schaal van circa 1 2100.
Het noorden ligt rechtsonder1'.
Het op deze kaart van Brouwershaven en omgeving weergegevene laat zien dat
we hier te maken hebben met een typisch voorbeeld van zestiende-eeuwse prak
tische kartografie waarbij zoals vaak het doel van de opdrachtgever bepalend is
voor het afgebeelde15. Dat de kaartmaker bij voorbeeld niet de moeite heeft
genomen om de ook toen al monumentale Brouwershavense St. Nicolaasbasiliek
af te beelden versterkt het vermoeden dat de opdrachtgever het niet te doen was
om een mooi plaatje ter meerdere eer en glorie van de stad en omgeving.
Veeleer is er sprake van een strategische plaatsbepaling. In de omgeving van de
stad zijn met name polders en waterlopen goed aangegeven. Van de laatste zijn
de contouren nauwkeurig aangegeven van het Spuiwater (een kreek-restant dat
kennelijk diende om de haven te spuien) en het Molenwater (ten behoeve van
een getijmolen) en voorts de haven en haar uitgang naar zee. Aan de dijk tussen
liet Spuiwater en het Molenwater wordt aangegeven: 'hier staen 3 ofte 4 leckhuij-
sen'. Een lekhuis heeft vermoedelijk te maken met zoutwinning. De polders
Zuidernieuwland, Heilige Geest Nieuwland, Noorder Nieuwland, Klein St. Jacobs
Nieuwland en St. Jacobs Groot
Nieuwland zijn duidelijk gemar
keerd, terwijl ook de aangrenzende
polder Bloois is benoemd en aange
geven is aan welke kant van
Brouwershaven Schouwen gelegen
is. Ook bruggen, sluizen, dijken, de
oude haven en wegen zijn aangege
ven, zoals de Boddijk (waar nu de
nieuwe jachthaven gelegen is), de
Oostdijk (huidige Molenstraat) met
vier dijkhuisjes, de Molenstraat (nu
Noorddijkstraat) en de Schenders-
weg. De haven liep nog door tot
aan het raadhuis. Daar waar nu de
haven begint lag een brug waarbij
twee duikers zijn aangegeven.
Waarschijnlijk was dit een brug met
twee bogen. Ter hoogte van de
stadswaag begon een straat die met
een brug over het Spuiwater, dat
eindigde bij de Zuiddijkstraat, doorliep tot aan de Spuislop. Van de stad zelf geeft
de kaartmaker alleen de contouren van de bebouwing met dunne licht golvende
lijntjes weer. Dijken, ook als daar wegen over heen lopen, worden aangegeven
met een dubbele lijn en wegen buiten de stad met een enkele lijn. Binnen de
bebouwde kom worden de wegen met stippellijnen aangegeven alsof het een
Situatieplan van Brouwershaven (1575). (Algemeen
Rijksarchief, Collectie Van Dorp, 919)
Detail Schouwse dijk.
20
