Comparatieve aspecten en typering
De kaart blijkt dus een zeer accurate weergave te zijn van Brouwershaven en
naaste omgeving. Dat blijkt ook uit de vergelijking met de kaarten van Jacob van
Deventer en het stadsgezicht van Braun en Hogenberg. De 'nieuwe weg' in de
richting van Kijkuit staat ook al op de kaart van Jacob van Deventer en was in
1575 dus al niet zo nieuw meer. De grote weel aan de oostzijde van het havenka
naal die verantwoordelijk was voor de inundatie van de Groot St. Jacobspolder
ontbreekt echter bij Van Deventer. De bij Braun en Hogenberg weergegeven en
op de kaart van Jacob van Deventer aangegeven St. Annakerk aan de Oostdijk
ontbreekt op de kaart van 1575. De omvang van de bebouwing en het stratenpa-
troon ten tijde van Van Deventer is echter nagenoeg gelijk aan de weergave op
de kaart. Sterke overeenkomst is er ook met het stadsgezicht van Braun en
Hogenberg, dat de stad Iaat zien vanuit het zuiden. Vergelijk op de kaart uit 1575
de binnenkomst te Brouwershaven via de weg vanuit de linkerbovenhoek, de
Oude Schouwse dijk, met de aanblik bij Braun en Hogenberg. De plaats van de
Zuidmolen en de daartegenover gelegen Zuidmeestoof (ook het uiterlijk!) klopt
exact, evenals de bebouwing aan beide zijden van de weg. Door vergelijking
komen we verder aan de weet dat het gebouw met torentje ten zuidwesten van
de Nicolaaskerk deel uitmaakte van de Schuttershof.
De kaart heeft als voornaamste kwaliteit om de opdrachtgever tot in details in te
lichten over de strategische ligging van Brouwershaven. In het licht van de oor
logssituatie ligt het voor de hand te veronderstellen dat de kaart is vervaardigd in
opdracht van goeverneur Arend van Dorp. De vondst van de kaart in het archief
Van Dorp, gevoegd bij stukken uit 1575, geeft daarmee een nadere indicatie voor
de datering. Het feit dat op diverse plaatsen op de kaart 'erven van huijsen' wor
den aangegeven zou erop kunnen duiden dat de kaart gemaakt is kort nadat
Brouwershaven op 29 en 30 september 1575 getroffen was door de tactiek van
de verschroeide aarde van Staatse zijde.
De (aarden) driehoek die aangegeven staat bij de overgang van cle haven naar
het havenkanaal (bij het einde van de bebouwing) zou het fundament kunnen
zijn van het bolwerk bij het havenhoofd, waaraan na augustus 1575 niet meer
verder was gewerkt. Tenslotte blijkt uit de kaart waar de oude haven van
Brouwershaven gelegen was, namelijk ten noordoosten van het havenkanaal.
Deze havenkom, waaraan in de tijd van Jacob van Deventer zoutketen lagen, is
recentelijk nog ten onrechte aangezien voor de oudste versterking van
Brouwershaven17. In 1575 waren deze zoutketen er niet meer, getuige de vermel
ding op de kaart van 'erven van keeten', zonder dat er nog bebouwing staat
aangegeven.
Auteur
Over de maker van de kaart valt met zekerheid niets te zeggen, maar er dienen
zich een aantal kandidaten aan vanuit de veronderstelling dat het zal gaan om
een op Schouwen werkzame landmeter. Van de toen in Zierikzee werkzame
landmeters kunnen worden genoemd Lieven Ruyte (Levinus Ruta, 1553-1601),
Claes Adriaensse alias Nicolaas Bastart (1540-1620) en Cornelis Claes van
Zuidkerke (overleden in 1595) die al sinds 1559 landmeter van Schouwen
genoemd wordt en die in 1575 burgemeester van Zierikzee was. Het dichtst uit
de buurt van Brouwershaven zelf kwam de landmeter Oort Cornelisse die gebo
ren was in Brijdorpe en overleed in 1594. Hij kende het gebied goed omdat hij
24
