Deze discussie wakkert de scheiding van geesten alleen maar aan. De
Remonstranten willen in een veranderende tijd - na sinds 1619 landelijk de mond
te zijn gesnoerd - eindelijk praten over de verschillen en overeenkomsten in
geloofsopvattingen en in denkwijze tussen hen en de overige protestanten. Voor
de laatsten is de 'nieuwlichterij' van de Remonstranten volstrekt niet aan de orde,
net als de uit Frankrijk overgewaaide en verfoeide revolutionaire veranderingen.
De discussie versmalt zich tot een intern-kerkelijke stellingname pro of contra
vernieuwing van kerk en samenleving. Door de ongunstige politieke situatie tij
dens de Franse overheersing komt er geen gesprek, laat staan een conclusie... En
zo blijft ook na de Franse tijd deze kloof bestaan in de door de souvereine vorst,
Koning Willem I, in 1815 ingestelde Nederlandse Hervormde Kerk. Het smeulen
de conflict zal zich in de 19de eeuw gaan manifesteren in de vorm van afschei
dingsbewegingen en modaliteiten. Dat is alleen nog maar een kwestie van tijd....
Vandaag de dag is er alweer, of nog steeds, strijd over de naam van een te vor
men 'Verenigde Protestantse Kerk in Nederland'. De strijd om de naam is de bui-
De Ambachtsherenbank van 1650 met de familiewapens van de families De Jonge en Stavenisse.
tenkant. Waar het werkelijk om gaat is de interpretatie van de geloofsinhoud van
de nieuwe kerkelijke institutie. Het gaat dus al meer dan 200 jaar over 'verlich
ting'. De cruciale vraag is: moeten, kunnen, mogen 'verlichting-door-de-rede' en
verlichting-met-de-Geest' samen door één kerkdeur? Het wachten is op de inhou
delijke hervorming van de'Reformatie', of - zo men wil - de reformatie van de
'Hervorming', of, mogelijk op een kerkhervorming in een nog ruimer verband.
Het burgerlijk bestuur in Oosterland in de 18de eeuw
De oude standenmaatschappij is ondanks reformatie en republikeinse staatsvorm
duidelijk aanwezig. De 'Hooge Heerlijkheid Oosterland, Oostersteijn en Sirjans-
land' is particulier bezit van een hoge, maar niet altijd adellijke heer.
31
