WITTE VAN HAEMSTEDE
Een herwaardering van de bekende bastaardzoon van graaf
Floris V?
door drs. Patrick Vlegels
Van graaf Floris V is het bekend dat hij naast zijn
wettige nakomelingen ook enige bastaardkinde
ren heeft gehad. We kennen deze bastaarden
lang niet allen bij naam, maar één van hen is de
geschiedenisboeken ingegaan: Witte, de latere
heer van Haemstede. Dit artikel biedt een goede
gelegenheid Witte voor korte tijd uit de schaduw
van zijn beroemde vader voor het voetlicht te
laten treden. Of al deze aandacht voor een bas
taardzoon terecht is, zal altijd een twistpunt blij
ven. De middeleeuwse bronnen met informatie
over het leven van Witte zijn slechts in beperkte
mate overgeleverd en het zal in dit verhaal daar
om bij een poging blijven het leven van Witte te
reconstrueren. Dit leven speelt zich af tussen
ongeveer 1275 en 1320. Wat uitvoerig aan de
orde zal konten is het beeld dat gedurende de
afgelopen 700 jaar van Witte van Haemstede, 'sgraven Florens sone', heeft
bestaan. Centraal staat zijn vermeende heldenrol in de strijd om Zeeland bewes
ten Schelde in de beginjaren van de veertiende eeuw.
Voor een goed begrip van de tijd waarin Witte leeft, is een korte inleiding over
de politieke situatie rond het jaar 1300 van wezenlijk belang. Voor deze gebeurte
nissen is de Rijmkroniek van Holland onze hoofdbron. Over deze kroniek en
zijn vermoedelijke auteurs is veel geschreven en de huidige communis opinio is
dat twee personen ervoor verantwoordelijk zijn: de zogenaamde Anonymus
schreef tussen 1280 en 1282 over de hoofdlijnen van de geschiedenis van het
graafschap Holland en Zeeland tot aan het jaar 1280 (de Rijmkroniek I)De grafe
lijke klerk Melis Stoke vulde deze geschiedenis aan en continueerde de geschie
denis tot in zijn eigen tijd, het begin van de veertiende eeuw (de Rijmkroniek II).
De boeken waarin over Witte wordt geschreven, maken alle onderdeel uit van de
Rijmkroniek II. Ik zal daarom altijd veiwijzen naar de Rijmkroniek met Stoke als
auteur.1
De politieke situatie rond 1300
Na de moord op graaf Floris V wordt zijn 'legale' zoon Jan als graaf Jan I zijn
opvolger. Jan is amper 12 jaar oud en bevindt zich op het moment van de moord
op zijn vader in Engeland, aan het hof van koning Edward I. Hier wordt hij voor
bereid op zijn toekomstige rol als graaf, een rol die hij nu vele jaren eerder
gedwongen door het noodlot moet gaan vervullen. In januari 1297 neemt graaf
Jan I zijn intrek in Zierikzee. De beoogde raadsman en tevens neef van de graaf.
Jan van Avesnes, is na een mislukte veldtocht tegen de West-Friezen tijdelijk van
5
Wapen van Haemstede.