Aits (N. de Kater) en dominee (J.A. Dompeling) leefden hun natuurkundige
belangstelling uit in het 'Physisch College', dat over een eigen gebouw beschikte
en veel instrumenten bezat. Het werd in 1821 opgeheven. Zierikzee kreeg een
vrijmetselaarsloge in 1800, 'De Ster in 't Oosten' geheten. Zij hield haar
bijeenkomsten in het koffiehuis van Jan Smits (later: B.H. Harinck). Kortom, het
intellectuele leven, waaraan steeds meer aandacht en tijd werd besteed, speelde
zich buiten de herensociëteit af. Wat zich daarbinnen wel lang zal hebben
voltrokken is het onderling behartigen van politiek-persoonlijke zaken. Nog tot
het midden van de 19de eeuw werd het in Zierikzee gewoon gevonden dat het
College van Burgemeester en de twee wethouders de vervulling van te zijner
begeving staande ambten bij toerbeurt onder hun drieën regelden. Wanneer men
het geschrift Mijn Leven van de arrondissementsijker F. Nagtglas naleest op de
beschrijving van zijn Zierikzeese jaren, dan leert men dat juist ook in de hogere
kringen gezelligheid in de huiselijke sfeer van het eigen gezin en in die van fami
lie en vrienden gezocht en gevonden werd. De herensociëteit vervulde ook in
het gezelligheidsleven een tamelijk marginale rol. In feite is het een klein wonder
dat Zierikzee na zoveel honderd jaar nog een herensociëteit heeft - zij het niet
langer binnen haar muren.
Dankwoord en verantwoording
Bijzondere dank van de schrijver gaat uit naar de heer H. Uil, archivaris van de Gemeente Schouwen-
Duiveland, voor zijn behulpzaamheid, suggesties, kritische lezing van de eerste versie en voorstellen
tot verbetering. De heer H. Pelgrim, secretaris van sociëteit 'De Vereeniging', dankt hij voor het ter
beschikking stellen van onder zijn beheer zijnd archiefmateriaal en het daaruit helpen maken van een
relevante selectie.
Voor het aan dit geschrift ten grondslag liggend onderzoek is gebruik gemaakt van: Gemeentearchief
Schouwen-Duiveland, Zierikzee: Archief Sociëteit De Vereeniging anno 1802 te Zierikzee: Alcte,
notulen met reglement betreffende oprichting van een avondsociëteit ten huize van F. Smith te
Zierikzee op 15 november 1802; notulen van leden- en bestuursvergaderingen, reglementen, jaarver
slagen, kasboeken, staten van gewone en buitengewone leden, registers van geïntroduceerde person
en, alsmede stukken betreffende aankoop van het gebouw Oude Haven wijk A nummer 373/374 te
Zierikzee door de sociëteit en betreffende de verhuur van het pand door N.V. 'De Concertzaal' te
Zierikzee aan de sociëteit; kadasterboeken betreffende de jaren 1857 tot en met 1959.
O. Groeneyk, Kronijk van Zierikzee, Zierikzee 1821.
J.I. Israel, De Republiek, Franeker 1996, vertaling.
J. de Kanter Phü.z., Chronijk van Zierikzee, Zierikzee 1795, 2" druk.
J. Kloek en W. Mijnhardt, 1800, Blauwdrukken voor een samenleving, Den Haag 2001.
F. Nagtglas, Mijn Leven', Zeeland 1845-1884, in: Archief Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen, Middelburg 1977.
PD. de Vos, Zierikzee vóór 100 jaar, Zierikzee 1922.
P.D. de Vos, Een oud Koffiehuis te Zierikzee, in: Zierikzeesche Nieuwsbode ,1926, nr. 11423.
P.D. de Vos, De vroedschap van Zierikzee, Middelburg 1931 -
82