EMIGRATIE UIT SCHOUWEN-DUTVELAND NAAR DE
VERENIGDE STATEN IN DE PERIODE 1900-1920
door W. Groeneveld-Bakelaar
Vier studenten Cultuurwetenschappen van de Open Universiteit Nederland, waar
onder ikzelf, hebben in het kader van hun eindscriptie onderzoek gedaan
betreffende emigratie naar de Verenigde Staten in de periode 1900-1920 in vier
verschillende gebieden in Zeeland. Dit artikel gaat over het gebied Schouiven-
Duiveland'. Ondanks de vele onderzoeken die gedaan zijn op het gebied van
emigratie is er toch nog niet voldoende duidelijkheid in deze materie. Voor de
periode 1900-1920 is er nog geen onderzoek gedaan naar Zeeuwse emigratie op
microniveau. Het jaartal 1920 is als begrenzing genomen, omdat toen de nieuwe
emigratiewetten van de U.S.A. met hun quota-regelingen de mogelijkheden voor
emigratie sterk, beperkten. Door middel van onderzoek in een klein gebied kan
men bepaalde patronen ontdekken. Of om met Philip Taylor te spreken: "The nearer
ive approach districts and individuals, the nearer our study will be the truth.
Het algemene emigratiepatroon
In de afgelopen eeuwen zijn er miljoenen Europeanen naar de Verenigde Staten
geëmigreerd met als doel zich daar blijvend te vestigen. De achtergronden en
motieven verschilden per periode en per land, maar allen hoopten op een betere
toekomst in de Nieuwe Wereld.
De term 'emigratie' is pas ingevoerd na de Tweede Wereldoorlog. Tot die tijd
luidde de officiële naam 'landverhuizing' en emigranten werden 'landverhuizers'
genoemd. Ze werden dan ook genoteerd in de 'Staten van Landverhuizers', die
opgemaakt werden door de gemeenten. Tot 1900 was dit verplicht. Daarnaast
werd er een aantekening gemaakt in de bevolkingsregisters, maar dit gebeurde
niet altijd, zodat absolute aantallen van emigranten nooit helemaal volledig zijn.
De eerste Nederlandse contacten met de Nieuwe Wereld dateerden al uit de l6de
eeuw, maar de naam Nieuw-Nederland komt het eerst voor in een document uit
1615. Peter Stuyvesant, directeur-generaal van Nieuw-Nederland, wordt wel de
eerste emigrant genoemd. Hij stierf in Nieuw-Amsterdam, dat nu New York is.
De emigratie uit Nederland kwam pas halverwege de 19de eeuw goed op gang.
Emigratie verliep niet gelijkmatig, maar voltrok zich in golven2. Tijdens de eerste
golf van 1846-1857 behoorde een derde tot de Afgescheidenen van de Neder
landse Hervormde kerk. Deze emigranten vertrokken vaak in groepsverband en
onder leiding van predikanten. In Amerika werden dan kolonies gesticht zoals
Holland, Zeeland en Pella. Deze kolonies hadden een voortrekkersrol voor
nieuwe emigranten. Onder deze Afgescheidenen bevonden zich veel Zeeuwen.
Dominee Cornelis van der Meulen en Jannes van de Luijster, een vermogend lid
van deze kerkgemeente, speelden een prominente rol bij deze emigratie. Het
godsdienstige aspect speelde in de door mij onderzochte periode geen rol.
De andere golven die men kan onderscheiden zijn:
1865-1873 na het einde van de Amerikaanse Burgeroorlog
1880-1893 gedurende de landbouwcrisis in Nederland
1903-1913 tijdens de opkomst van de industrialisatie in Nederland
83