VIER SOCIOGRAFISCHE BESCHRIJVINGEN VAN DE
SAMENLEVING OP SCHOUWEN DUIVELAND (1950 - 1955)
door drs. J.S. Rienks
Inleiding
In de jaren vijftig van de vorige eeuw zagen drie publicaties het licht uit pastorale
hoek, die de bevolking van het eiland Schouwen-Duiveland betroffen. Twee daar
van waren van nederlands-hervormde huize en een van (christelijke) gereformeerde.
De gegevens voor één van deze publicaties werden vóór de ramp van 1953 ver
zameld, de gegevens voor de andere twee kort daarna. De drie publicaties droegen
elk het karakter van een sociografie. Sociografie wil zeggen: beschrijvend sociaal
wetenschappelijk onderzoek naar bevolkingen en hun woongebied. Het beschrij
vend karakter staat in tegenstelling tot het meer verklarend karakter van de socio
logie. Kort na de ramp van 1953 werd door een Nederlands sociaal-wetenschappelijk
onderzoeksinstituut onder meer onderzoek gedaan in Zierikzee. Ook dit leverde
een sociografie op en wel van een samenleving in overgang van standen- naar
klassenmaatschappij.
Gemeenschappelijk aan de vier sociografieën was, dat elk daarvan een praktisch
doel moest dienen. Voor de drie publicaties uit pastorale hoek was dit duidelijk zij
stonden ten dienste van de arbeid van predikanten, kerkelijke maatschappelijk
en sociaal-cultureel werk(st)ers, jeugdleid(st)ers, vormings- en pastorale werk(st)ers
enz. De vierde publicatie vormde onderdeel van een serie verslagen van onder
zoeken naar maatschappelijke en psychologische aspecten van de ramp van 1953-
Deze onderzoeken werden uitgevoerd ter vergroting van de kennis die nodig is
om bij rampen de nood zo goed mogelijk te lenigen en de schadelijke gevolgen
zo gering mogelijk te houden.
Het doel van deze bijdrage is het beeld te schetsen van de Schouwen-Duivelandse
samenleving in de jaren rond de ramp van 1953, zoals dit uit de vier sociografieën
naar voren komt.
De vier sociografieën
Alvorens het bovenbedoelde beeld te schetsen, worden hier titel en herkomst
van elk van de vier publicaties gegeven:
1. Schouwen-Duiveland door H. Cramer, predikant te Renesse (vrijzinnig hervormd),
M.G. Westerhof, predikant te Nieuwerkerk (midden-orthodox hervormd) en
J.M.T, Hefting, leraar aardrijkskunde aan de Rijks Hogere Burgerschool te
Zierikzee in: Handboek Pastorale Sociologie, deel 's-Gravenhage 1953-
2. Schouwen-Duiveland na de ramp van 1953 door H.D. Scholten en anderen,
Stichting voor Practische Psychologische en Paedagogische Arbeid vanwege de
Nederlands Hervormde Kerk, Utrecht 1955.
3. Jeugd en gezin in het rampgebied Schouwen-DuivelandStichting Gereformeerd
Sociologisch Instituut, Amsterdam 1956.
4. A study of social disorganization in a community door M.J. van Doorn-
Janssen in: Studies in Holland Flood Disaster 1953, Volume IIIInstituut voor
Sociaal Onderzoek van het Nederlandse Volk (ISONEVO), Amsterdam 1955.
71
