De Zierikzeese manufacturenzaak
'firma johannes ochtman' van 1816-1947
door dr. p. a. a. Klok
Inleiding
Begin mei 1947 werd mijn overleden grootvader Pieter Arie Albert Klok door zijn
winkel heen naar de lijkwagen gedragen om bijgezet te worden in het familiegraf
op de Algemene Begraafplaats. Zijn zaak aan de zuidzijde van de Appelmarkt in
Zierikzee werd voorgoed gesloten. De winkel en het woonhuis werden verkocht
en voor andere doeleinden in gebruik genomen. Daarmee kwam een eind aan
130 jaar manufacturenhandel in het dubbelpand D 360/361. nu nummer 4.
Zelf was ik toen 15 jaar en kende alle hoeken en gaten van de winkel, de magazijn
ruimten, het atelier, de woon- en slaapvertrekken van het gezin en van het in
wonende personeel. Via familieverhalen had ik begrepen dat het een bloeiende
zaak geweest moest zijn, met klanten van het hele eiland en ook daarbuiten, met
inwonende winkelmeisjes, naaisters en dienstboden, waar het vooral op de
wekelijkse marktdag een komen en gaan van klanten was geweest. Maar ik had
er bijna nooit een klant gezien en Opa Piet sloot de winkeldeur op een doorde
weekse dag achter zich, als hij met mij een fietstochtje wilde maken. In de maga
zijnen waren alleen nog restanten winkelvoorraad aanwezig: kasten en kisten
met allerlei lappen, stalen, garen, band en knopen. In het atelier stond een paspop,
die ik met onverkochte coupons mocht aankleden, want een naaister werkte er
niet meer. Behalve grootvader woonde er alleen nog een huishoudster. Het was
helemaal geen bloeiende zaak meer. Waar berustten die verhalen dan op? En
waarom was het niet de winkel van Pieter Klok, maar de 'Firma Johannes
Ochtman', zoals op het briefpapier stond en boven de ingangsdeur?
Met die vragen begon ik, ver na het overlijden van Pieter
Klok, een zoektocht naar feiten, die de verhalen konden
bevestigen of weerleggen.Wat had ik, behalve die verhalen,
die 'oral history', aan gegevens in handen? Een stamboom
van de familie Ochtman van 1781 tot 1910, een dik album
met gedateerde en van namen voorziene foto's van de families
Ochtman en Klok uit de periode 1855 - 1940, verder bewaard
Firma JOH. OCHTMAN gebleven krantenknipsels en drukwerk betreffende de zaak
- en de familie. Al met al genoeg aanknopingspunten om de
archieven in Zierikzee en Middelburg te gaan raadplegen en te proberen de
geschiedenis van de manufacturenzaak vanaf 1816 na te gaan.
Aankoop van een winkelpand
Johannes Ochtman, de oprichter van de manufacturenzaak, was door zijn vader
Hendrik Johan Ochtman in Dreischor opgeleid tot kleermaker, net als zijn oudere
broers Herman en Samuel. In 1811 verhuisde Hendrik Johan met zijn vrouw
Klara de Blok en de jongste kinderen naar de Schouwsche Botermarkt B 457, nu
Varremarkt 24, in Zierikzee. Johannes wilde het kleermakersvak niet als hoofd
beroep gaan uitoefenen, maar zich als koopman vestigen in de toen opkomende
handel in 'manufacture goederen'. Johannes' vader vond dat een goed idee. Zelf
53
