laten dopen. Desondanks is Eleonore binnen die kerk nooit geheel geaccepteerd.
Samuel Johannes werd tussen 1875 en 1895 lid van een aantal besturen in
Zierikzee; hij werd gemeenteraadslid, lid van de Kamer van Koophandel en
Fabrieken voor Zeeland en van een aantal plaatselijke charitatieve instellingen als
het Burgerlijk Armbestuur.
Wanneer de manufacturenzaak van Johannes Ochtman ooit officieel 'Firma
Johannes Ochtman' werd genoemd, is niet meer te achterhalen. Samuel Johannes
heeft na de overname van de zaak in 1867 de handelsnaam niet veranderd en is
zaken blijven doen als Firma Johannes Ochtman. Hij ondertekende zijn advertenties
met Johannes Ochtman.
In 1896 werd Samuel 57 jaar. Zijn bedrijf viel hem zwaarder en het leek erop dat
zijn zoon Johan Adolf een ander vak zou kiezen. In het begin van dat jaar nam hij
Pieter Arie Albert Klok als nieuwe 'reiziger' in dienst, een jonge man die als werk
zoekende van Delft via de Zuid-Hollandse en Zeeuwse eilanden was afgezakt
naar Schouwen, mogelijk met een aanbevelingsbrief van eerdere werkgevers.
Pieter ging voor Samuel de buitendienst doen voor een jaarsalaris van 400.
De gezondheid van Samuel Johannes ging in 1899 vrij snel achteruit en hij over
leed op 12 oktober van dat jaar. Besloten werd dat Eleonore Ochtman-Cornet met
de oudste nog inwonende dochters, Henriëtte en Clara, de zaak onder de bekende
firmanaam zou voortzetten en de 'reiziger' bij veel meer zakelijke handelingen
zou betrekken. Het overlijden van Samuel Johannes betekende dat er weer een
inventaris opgemaakt moest worden en een Memorie van aangifte voor de
Successiebelasting. Het bleek dat de inkomsten uit de zaak tijdens de laatste levens
jaren van Samuel nog verder verminderd waren tot een bedrag tussen de
1.750 en 1.999; ook het salaris van Piet Klok zakte terug tot 250 over het jaar
1899- De weduwe Ochtman-Cornet ging zonder goede zakelijke vooruitzichten de
nieuwe eeuw in, met zorgen over haar nog thuis wonende kinderen, haar zaak en
het overgebleven minimum aan personeel. Het zakendoen werd voor Eleonore een
kwestie van er het beste van maken, te zien het hoofd boven water te houden om
het gezin te kunnen kleden, van eten te voorzien, de kinderen een goede scholing
te geven, en om met zo min mogelijk personeel de zaak draaiend te houden.
Vier winkels van Ochtman op de Appelmarkt tussen 1900 en 1913
In 1900 verkopen Adriaan Munters en Robina Johanna Munters-Ochtman hun
beddenzaak aan Dirk Ochtman, een zoon van de vroegere beddenhandelaar
Pieter Marinus Ochtman en derhalve een volle neef van Robina. Dirk kwam met
zijn gezin boven de zaak te wonen. Vanaf dat ogenblik waren er aan de zuidzijde
van de Appelmarkt vier 'zaken van Ochtman' in bedrijf: op de hoek met de Korte
Sintjanstraat de boekwinkel van Lodewijk Ochtman, de zoon van Samuel, daar
naast de manufacturenzaak van de Firma Johannes Ochtman, vier huizen verder
de winkel met papier en kantoorbenodigdheden van Reinhard Willem Jacob
Ochtman, de zoon van Samuel en daarnaast de beddenzaak van Dirk Ochtman.
In 1901 trouwde Eleonore's dochter Clara Alida met Pieter Arie Albert Klok, die
inmiddels naast de 'buitendienst' ook veel werk in de zaak uit handen van
Eleonore nam. In de huwelijksakte werd Pieter Klok omschreven als koopman,
hoewel de leiding van de Firma nog jaren in handen zou blijven van de weduwe
Ochtman-Cornet. Maar voor onderhandelingen met vertegenwoordigers van
fabrikanten en andere leveranciers was het goed dat Pieter zich niet langer als
bediende hoefde voor te stellen. Clara en Pieter betrokken een kleine woning
6l
