De zaak tijdens de Tweede Wereldoorlog en daarna, 1939 -1947
In september 1939 brak de Tweede Wereldoorlog uit. Dat had tot gevolg dat
Nederland weer tot mobilisatie overging. Pieter Klok, nu 66 jaar oud, kwam daar
niet meer voor in aanmerking, maar hij had als lid van de schietvereniging wel
een vuurwapen in huis, waarvoor de vergunning het laatst in 1939 was verlengd.
Nadat Nederland in mei 1940 door Duitsland werd bezet, heeft hij zijn geweer
moeten inleveren. Aanvankelijk had de Duitse bezetting weinig invloed op het
zakendoen, maar al vrij snel werd voor allerlei grondstoffen, kleding en voedsel,
distributie ingevoerd. Zo ging de suiker 'op de bon', en kon textiel alleen ge
kocht worden 'op punten'. Tussen 1941 en 1943 ontstond krapte en later gebrek
aan landbouwprodukten, brandstoffen en textiel, zodat groothandelaren en
detaillisten alleen nog konden verkopen 'zolang de voorraad strekte'. Toen na
1943 de dreiging ontstond voor een invasie van de geallieerde strijdkrachten in
het door Duitsland bezette gebied van West-Europa, werd Schouwen-Duiveland
tot 'Sperrgebiet' verklaard, moesten de meeste inwoners evacueren en werd daar
na het eiland grotendeels onder water gezet. De zaak van Pieter Klok was voor
de kleine groep mensen, die in Zierikzee moesten achterblijven niet van levens
belang en dus moest Pieter de zaak op slot doen en vertrekken; hij trok in bij het
gezin van zijn zoon Maarten in Amsterdam, waar hij bleef tot de "Vesting Holland'
in mei 1945 werd bevrijd. En enkele maanden later mocht hij naar Zierikzee
teruggaan om zijn bedrijf weer uit te oefenen.
Pieter Klok heeft de zaak formeel wel weer geopend, maar hij was inmiddels
lichamelijk te zwak geworden om nog goed als winkelier te functioneren. Het
bleef dan ook erg stil in de winkel. Vanaf begin 1947 kon hij niets meer en moest
thuis verpleegd worden; in april is hij overleden en opgebaard in zijn slaapkamer
boven de winkel. Een opvolger voor de zaak was er niet en de manufacturen
zaak 'Firma Johannes Ochtman' werd, 131 jaar na de oprichting, opgeheven. Bij
de Kamer van Koophandel werd op het her-inschrijvingsformulier van 1941 de
aantekening gestempeld 'ambtshalve opgeheven per 31-12-1947'.
De erfgenamen van Pieter Klok, zijn zoon Maarten en zijn dochter Nora, wikkel
den de zaken af om tot scheiding en verdeling van de nalatenschap te kunnen
overgaan, daarbij geholpen door notaris J.J. van den Ende. De waarde van het
pand Appelmarkt D 360/361 werd geschat op 8.000. De baten en de lasten van
de zaak en de weinige persoonlijke bezittingen en schulden, leverden een klein
nadelig saldo op, zodat de erfenis net iets minder bedroeg dan de waarde van het
pand. Het pand werd verkocht aan de firma Deurlo en is later overgedaan aan
een speelgoedhandel; het is na 1947 nooit meer als woonhuis in gebruik geweest.
Terugblik op de 'Firma Johannes Ochtman'
Kijken we terug op de 130 jaar van deze firma, dan zien we een boeiende
levensloop van een Zierikzeese manufacturenzaak tijdens een deel van de
negentiende en de twintigste eeuw. Een geschiedenis die rechtstreeks gekoppeld
is aan enkele leden van de Schouwse familie Ochtman en waar zijdelings vele
andere Ochtmannen en aangetrouwden bij betrokken zijn geweest.
Veel familiebedrijven is geen lang leven beschoren, omdat na één of twee gene
raties geen zoon of kleinzoon aanwezig clan wel geschikt is om de zaak met succes
voort te zetten; zo'n 'familiebedrijf kan dan alleen nog blijven bestaan als iemand
van buiten de familie in de zaak wordt opgenomen als compagnon of medefirmant.
De stamvader van de familie Ochtman, Hendrik Johan Ochtman, bleek een
65
