gels kan vermoed worden dat zij in Gouda gemaakt zijn bij de enige daar in de
zeventiende eeuw werkzame plateelbakkerij van Verswaen op de Oosthaven 37.
Van één omdat een scherfje van een dergelijke tegel lag in de afvalberg in de tuin
achter het bedrijf van Verswaen op de Oosthaven 37 (afb.10). Dit tweede type
bloempottegel wordt veel aangetroffen in dorpen en boerderijen om Gouda
vooral in de Krimpenerwaard. Het betreft een brede gelobde bloempot met een
egaal blauwe middenband, oren zonder dikke stipaanzetten en een driebes aan
de beide onderste takjes van het boeket.
Het derde type bloempottegel (bovenste tegel op afb.2) is eveneens in Gouda
gemaakt. Een dergelijke tegel is namelijk bekend met op zijn achterzijde het van
uit het Goudse bedrijf bekende initialenpaar CJ.U Praktisch identieke tegels wor
den ook wel aangetroffen in een wat grotere tegelmaat, waarvan één tegel in
Vlissingen gevonden op zijn achterzijde het voor Gouda onbekende monogram
PLW (of PIW) laat zien (afb.17). Een andere plaats van aanmaak dan Gouda
dringt zich voor de Vlissingse bloempottegel op. De lichtgele scherfkleur en de
W binnen het monogram (Wijtmans?) laten de mogelijkheid open van een
Gorcumse of Rotterdamse aanmaak, zonder dat nu precies bekend is waaraan we
P, PI of PL moeten toeschrijven.
We denken nu, mede ten gevolge van de vondst in kelder Oude Haven 3, de in
Gouda gemaakte tegel met bolronde bloempot met in het midden een witte tra
peziumvormige middenbaan in ieder geval aan minor kenmerken te kunnen
onderscheiden van een erg er op gelijkend product uit Gorinchem of Rotterdam
(afb.18 tegenover afb.17).12 Producten uit de aan Gouda nabijgelegen stad van
Gorinchem uit het bedrijf van de daar werkzame (enige) majolicabakkerij van
Jacob Wijtmans kunnen wel vaker erg lijken op in Gouda gemaakte tegels en
omgekeerd. Alle drie aanwezige bloempottegeltypen in het keldertje van
Zierikzee, worden door ons als Goudse producten beoordeeld, er op gelijkende
equivalenten uit de Gorcumse tegelbakkerij zijn bekend.13
Andere in Gouda gemaakte tegels in Schouwen-Duiveland
Nu we met de tegels uit de kelder Oude Haven 3 zo duidelijk de aanwezigheid
op Schouwen van uit Gouda geïmporteerde tegels in het tweede kwart van de
17de eeuw hebben aangetoond, rijst natuurlijk de vraag of dit een eenmalige
import heeft betroffen, dan wel een onderdeel heeft uitgemaakt van een frequen
te handelsstroom van plateelbakkersgoed uit Gouda naar deze contreien. En ook
of dit naast wandtegels heeft gegolden voor het in hetzelfde bedrijf in Gouda
gemaakte schotelgoed. Er werd echter tot nu toe nog onvoldoende onderzoek
gedaan naar majolica schervengoed op Schouwen-Duiveland om over dit laatste
een definitieve uitspraak te kunnen doen. Van in Gouda gemaakte tegels was het
voorkomen tot voor kort nog op diverse andere plekken op het eiland
Schouwen-Duiveland bekend." Zij kwamen vroeger relatief zo frequent voor dat
kan worden geconcludeerd tot het hebben bestaan van een regulier handelscon
tact tussen de majolicabakkerij van de familie Verswaen gevestigd op de
Oosthaven te Gouda en het eiland Schouwen-Duiveland.
Handelscontacten
Zierikzee was al vroeg een plaats met brede internationale handelscontacten.
Hiervan is een opmerkelijke illustratie bewaard gebleven. Uit het thans verdwe
nen pand "De Mossel' indertijd gelegen aan het Havenpark15, zijn uit Spanje
72
