1720-36Amsterdam 1942.
Lunsingh Scheurleer, D.F.: Vier Spaanse tegels in het Gemeentemuseum te Zierikzee. In: Antiekvier
de jaargang, no. 8, pp. 430-431. Lochem 1970.
Pavord, A: De tulp. Anthos 1999- ISBN 90.414.0367.1.
Ree, G. de: Een 18e eeuws tegeltransport. In: Tegel 8/1980, pp.12-15.
Sandberg, Jhr. G.F.: Overzetveren in Zeeland. Zevenhonderd jaar vervoer te water. Arnhem 1978. ISBN
90.6235.021.6.
Westendorp Boerma, J.J.: De historische schoonheid van Zieriksee. Amsterdam 1947, pp. 68-69.
In de beschrijving van tegels komen de volgende afkortingen voor: h hoogte, b breedte, d
dikte, S scherfkleur, de spijkergaatjes (sp.g.) zijn vermeld met de klok mee, beginnend vanaf de lin
ker bovenhoek. Alle maten zijn in mm. De datering 17A resp. B betekent; eerste resp. tweede helft
van de zeventiende eeuw, 17b resp. d betekent: tweede resp. laatste kwart van de zeventiende eeuw.
De tegelbezitters worden, omdat de meesten anoniem wensten te blijven, aangeduid met een code
van drie letters. Collectie mZ museum Zierikzee.
Noten
1. Alleen Middelburg en dan nog alleen in bepaalde straten (Bogardstraat en Balans) vormt hierop
een uitzondering (Jilleba 1977).
2. Deze tegelserie met asymmetrisch boeket komt ook wel voor in een blauwe uitvoering, doch is
zeldzaam. De vaas/bloemfiguur staat meestal binnen accolades of cirkels maar bestaat ook zonder
deze de centrale middenfiguur omgevende structuren. Ze werden vanaf 1760 geproduceerd en
zijn uit de Rotterdamse tegelbedrijven één der weinige series tegels met een anjer als hoekmotief.
De tegels uit deze serie hebben een gele scherf en meestal twee, diagonale spijkergaatjes. Op
Goeree werd de serie in boerderijen enkele malen aangetroffen, op het eiland Schouwen-
Duiveland niet.
3- Voor een goed totaalbeeld van een tegelwand in haard of lambrisering is regelmaat en repetitie
vereist. Pas door symmetrie ontstaat rust. Niet voor niets verschijnt de serie met asymmetrische
bloempottegels van noot 2 juist in een volgende stijlperiode, die van de onrustige Rococo.
4. Naar de naam van dit type boot wordt het ermee vervoerde Chinese porselein vaak kraakporse
lein genoemd.
5. Deze tableaus uit de eerste helft van de zeventiende eeuw vormen altijd pendanten met elkaar en
zijn geplaatst in de openhaard achterwand aan weerszijden van de rookbaan. Paren vormen vaak
de allegorische voorstellingen van Geloof met Hoop of anders met Liefde, de 'Romeinse' helden
Hannibal en Scipio, de Oranje vorsten Frederik Hendrik met Maurits of anders met zijn vrouw
Amalia van Solms. De in het Rijksmuseum te Amsterdam aanwezige volledig blauwe 13x4 tegels
grote tableaus van MAVRITZ.PRINS.VAN.ORAENGEN en PRINS.HENDRICK.VAN.NASSAV zijn
respectievelijk gedateerd 1615 en 1619.
6. De achtergrond op bloemenvaasschilderijen wordt meestal donker gehouden, maar heeft bij
tegels, die gemaakt werden in de traditie van imitatieporselein, natuurlijk juist een witte achter
grond. Soms staan op schilderijen de bloemenvaasstillevens onder een boog, ze zijn dan als het
ware geplaatst in een nis. Op tegels komt dit weinig voor en zijn dan altijd tegels behorend tot
een piëdestal van een geschilderde zuil op een dertien tegels hoge pilaster.
7. Op het eiland Goeree-Overflakkee (Van den Berge 2003) is de bloempottegel in al zijn verschillen
de typen tezamen genomen in de zeventiende eeuw de meest voorkomende tegel. Wanneer men
ieder bloempottype afzonderlijk rekent, is dit niet het geval en blijkt in de zeventiende eeuw de
tulp/kievitsbloem binnen gekarteld kwadraat het meest voorkomende tegeltype te zijn.
8. Alleen al op het eiland Schouwen-Duiveland nog drie maal. Wij troffen deze tegel ook aan in West
Zeeuws-Vlaanderen, Middelburg en Vlissingen.
9. Een dergelijke figuur komt in Gouda zowel vrouwelijk als mannelijk voor en wordt vaak foutief
ook wel als 'melkmeid' omschreven. Voorheen waren in een pand op de Enkele Ring 73 te
Sommelsdijk in een haardachterwandbetegeling bestaande uit alleen Goudse mensfiguurtegels
binnen tweestreeps kleinere ossenkoppen in een veelvoud tezamen zowel de vrouwelijke als
mannelijke waterdrager op tegels aanwezig (Van den Berge 2003).
10. Uit de al eerder in dit artikel genoemde plateelbakkersafvalberg in de tuin achter het bedrijf van
Willem Jansz Verswaen op de Oosthaven te Gouda konden verschillende (overigens meestal
gekartelde) margrietnoppenrand fragmenten worden aangetroffen, naast een (overigens gespiegel
de) afbeelding op een fragment van een ziel van een schotel met de figuur van een waterdraagster
in voornamelijk groen (Van den Berge 2002).
75
