Noten
1 Op 6 juni 1944, de dag van de Invasie, ten minste 6000. Op Texel lag een Noord-Kaukasisch
bataljon (803), bij Callantsoog het 787™ Turkestaanse. Zandvoort bood onderdak aan het 822™
Georgische bataljon, terwijl bij Oostvoorne het 826ïte Wolga-Tartaarse bataljon gelegerd was. Op
Zuid-Beveland lag het 809™ Armeense, op Walcheren het 628sle Wit-Russische en in Zeeuws-
Vlaanderen het 600™ Russische bataljon. Later kwamen daar nog drie gehavende bataljons bij.
Inclusief 1000 dwangarbeiders zijn er tussen de 7500 en 9000 Russische militairen op Nederlands
grondgebied geweest.
2 J.B. Charles, Volg het spoor terug, Amsterdam 19531, 19669 en 197610 (herziene en uitgebreide
druk).
3 De Binnenlandse Strijdkrachten werden opgericht op 5 september 1944 en telden aanvanke
lijk amper 10.000 man. Zij waren een bundeling van de drie belangrijkste verzetsorganisaties, de
Orde Dienst, de Landelijke Knokploegen en de Raad van Verzet.
4 Vgl. Joachim Hoffmann, Die Ostlegionen 1941-1943 (Freiburg 1976) 83-
5 Een voorbeeld is Aleksandr M. Nekritsj, The punished peoples. The deportation and fate of
Soviet minorities at the end of the Second World War (New York 1978) 49. Weliswaar verscheen
dit werk van de systeemcriticus Nekritsj in het Westen, maar op dit punt bleef hij een loyale
Sovjetonderdaan.
6 Zie voor de aantallen in de Wehrmacht dienende Russen en de problematiek van verraad, Feiko
H. Postma, De repatriëring van Sovjetonderdanen uit Nederland 1944-1956. Mythe en Waarheid
(Amsterdam 2003) 23-24.
7 Nicolay Tolstoy, Stalin's secret war (herdruk Londen 1982) 240.
8 D. Hoogzand, Blijvend Gedenken. De Tweede Wereldoorlog op Goeree-Overflakkee (z.j. z.p) 88.
9 Nekritsj, Peoples, 5.
10 Charles, Spoor (1976) 165.
11 Uit een onderzoek van de afdeling Frem.de Heere Ost bleek, dat onder deze Osttruppen amper
meer desertie voorkwam dan onder de Duitse soldaten. In: J.A.C. Bartels en W. Kalkman, Texel.
Nederlands laatste slagveld. De muiterij der Georgiërs, april 1945 (z.p. 1980) 85. Maar ook de
biograaf van de overgelopen generaal Andrej Vlasov, Sergej Fröhlich, schrijft niets te weten van
desertie door grotere eenheden. In: Fröhlich, General Wlassow. Russen und Deutsche zwischen
Hitler und Stalin (Keulen 1987) 63.
12 Instituut voor Militaire Geschiedenis (IMG) Den Haag, Washington Papers, 13790-13794, Nr.584,
9 april 1943 en J.N. Houterman, Eastern troops in Zeeland (Bayside New York 1997) 19.
13 Houterman, Troops, 20.
14 Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, Amsterdam (verder NIOD), Groep Albrecht,
Inv.nr.190A, Telegram, 30 september 1944, doos 13d en Ib idem, 27 oktober 1944, doos 13c.
15 Dagboek van Suren Sarkisjan, biz. 14L. Enkele jaren geleden mocht ik dit inzien met vriendelijke
toestemming van mevrouw M. Rademaker uit Burgh-Haamstede. Sarkisjan ontmoette haar man,
Jaap Rademaker in de oorlog. Rademaker had weer contacten met het Schouwse verzet. Ook
de volgende citaten zijn uit zijn dagboek.
16 Sarkisjan, Dagboek, 17, 18, 25, 26 en een ongenummerde bladzijde. In de Sovjet-Unie gold in
die tijd een officieel verbod op prostitutie.
17 Sarkisjan, Dagboek, 29.
18 Sarkisjan, Dagboek, 7
19 Sarkisjan, Dagboek, 7.
20 L. de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog. Deel 7. Mei '43-Juni
1944 ('s-Gravenhage 1976) 1276. In Nederland was Warlan Sarkisjan actief, een voormalige hoge
officier van het Rode Leger. De Duitsers hadden hem bij de staf van het Armeense Legioen
in Berlijn geplaatst. In Nederland onderhield hij contacten met een andere Armeniër, die
Chatchatoerian heette. Volgens Charles waren zij aanvankelijk in Utrecht gestationeerd. Beide
mannen inspecteerden de Armeense afdelingen in Nederland en verzorgden er anti-Duitse pro
paganda. In Utrecht bevond zich eveneens een ziekenhuis waar Duitse en Armeense solda
ten werden verpleegd. Volgens latere sovjetbronnen was dit het centrum van het ondergrondse
werk, omdat 'Armeense patriotten' (een standaarduitdrukking voor betrouwbare communisten:
FP) via het medisch personeel contacten met het Nederlandse verzet en de Armeense gevechts
afdelingen konden onderhouden.
Vgl. Gemeentearchief Schouwen-Duiveland, Zierikzee. Documentatie Tweede Wereldoorlog.
Stukken afkomstig van P.J. Troost, Ridderkerk, Rapport W.H. Nagel, Ongenummerd stuk. 22 mei
1945. (Voortaan GASD, Zierikzee. Stukken Troost) en Ibidem, Ongenummerd verslag van een
hoofdzuster, 13 juni 1945. Toevoeging van de redactie van het Armeense blad Barber (1966). In:
101
