heid duizend keer zo groot. Deze schaal en de exacte ligging van de straten en
de stadsvronen maken het geheel tot een technische kaart, een goed hulpmiddel
voor de thesauriers. Deze mannen vormden een college van het stadsbestuur,
dat zich behalve met de financiën ook bezighield met openbare werken. Onder
hen stond de 'stadsfabriek' die de dagelijkse leiding had over de stadswerken.
In een bewaard gebleven index op de resoluties van thesauriers staat bij 16 april
1679: 'een plattegrond van de stad en stadsvronen door den fabrijk te maken'.
Dit kan erop wijzen dat de fabriek de opdracht kreeg een geheel nieuwe kaart te
(laten) vervaardigen. Het is ook mogelijk dat een bestaande kaart met de stads
vronen werd gekopieerd. Tenslotte is wellicht op een oudere kaart het stelsel
van stadsvronen aangegeven.
We beginnen met de laatste veronderstelling. De voor ons zeer bekende kaart
door Jacob van Deventer uit het midden van de l6de eeuw was in 1679 in
Zierikzee onbekend, want die bevond zich in de geheime koninklijke archie
ven in Madrid. Het is verder niet waarschijnlijk clat de 'fabriek' beschikte over de
handschrift-kaart van Zierikzee door Zacharias Roman uit ca. 1660, want die is
om onbekende reden nooit gegraveerd en gedrukt.
Sinds het midden van de 17de eeuw had men wel de beschikking over een
gedrukte kaart gemaakt door Josua van den Eijnde in 1646 en opgenomen in
de atlas Blaeu uit 1649. Deze kaart is fraai, maar op details niet zeer nauwkeu
rig. Zo staat de verspringing van het Jannewekken naar de Sint Anthoniesdam er
niet op. Ook is de wisselende straatbreedte in het Beddeweeg en de Wevershoek
niet correct afgebeeld. Deze kaart kan ons inziens niet als ondergrond hebben
gediend om de stadsvronen aan te geven.
Is de 'riolenkaart' dan wellicht gekopieerd naar een oudere kaart met de
stadsvronen? In het laatste kwart van de 17de eeuw was dat, in opdracht van
het waterschap Schouwen, immers ook gebeurd met twee andere kaarten: de
Hofferuskaart uit 1540 en de Verburchtkaart die in 1673 aan de stad Zierikzee
was gelegateerd. Deze kopieën op linnen werden gemaakt door Arnoldus van
Anthonissen die sinds 1664 in Zierikzee woonde2.
Toch lijkt het niet waarschijnlijk dat hij de kaart met de stadsvronen maakte.
Vergeleken met de genoemde kopieën van de kaarten en het schilderij met een
gezicht op Nijmegen door Van Anthonissen zijn de gebouwen op onze kaart
nogal primitief afgebeeld. Ook is het handschrift op de door hem gekopieerde
waterschapskaarten veel regelmatiger dan op de kaart met de stadsvronen.
Helaas zijn de resoluties en de rekeningen van het jaar 1679 niet meer volledig
aanwezig. We kunnen dus niet nagaan of de maker van de kaart met de stads
vronen hierin vermeld wordt. De eerder genoemde vermelding van de kaart in
de index op de resoluties uit 1679 houden we als datering aan. De enkele ver
gissingen bij de namen van straten kunnen wijzen op een landmeter van buiten
Zierikzee. Dat inderdaad een actueel beeld van de stad is gegeven, blijkt uit het
feit dat de in 1672 afgebroken Waterpoort niet staat afgebeeld.
De kaart van Zierikzee uit 1679 werd in de 18de eeuw gebruikt door D.W.C.
en Anth. Hattinga voor hun 'Grondtekening van Zierikzee' uit 1751. Op deze
kaart staan ook de stadsvronen ingetekend. In de legenda staat na een lijst van
102 namen van straten en gebouwen: 'NB. De Riolen sijn gemarkeert met roode
stippen'. Van deze laatste kaart is in de 19de eeuw nog een zwart-wit kopie gete
kend die op enkele plaatsen afwijkt van de kaart uit 175D.
43
