WOORD VOORAF
Woensdag 30 december 1998 brachten de landelijke dagbladen het intrigerende nieuws
dat één van de laatste zelfstandige spaarbanken in Nederland was overgenomen
door de SNS Bank. Vanwege de snelle ontwikkelingen op automatiseringsgebied zag
de Zierikzeese Nutsspaarbank zich, ondanks een gezonde financiële basis, na 180
jaar gedwongen haar zelfstandigheid op te geven. De twee overgebleven 'kleine zelf
standigen': de Groninger Bondsspaarbanken Groep en de Stichting Bondsspaarbank
Katwijk, volgden de Zierikzeeënaren even later.
De Nulsspaarbank Zierikzee
in de jaren negentig van de
vorige eeuw.
Hiermee werd een tijdvak afgesloten dat was begonnen in het tweede decennium
van de negentiende eeuw. Vooruitstrevende notabelen, sociaal bewogen maar ook
paternalistisch, maanden de gewone man en vrouw wat geld opzij te leggen voor de
oude dag of voor eventuele ziekte en werkeloosheid. Tegelijkertijd zagen ze sparen
als een nuttig instrument om het gewone volk burgerlijke normen en waarden bij te
brengen als plichtsgevoel, matigheid en arbeidzaamheid. Sparen vereist immers een
bepaalde discipline. Niet langer zorgeloos het geld er doorheen jagen met drinken
en gokken, maar de onmiddellijke behoeftebevrediging leren uitstellen en verant
woordelijkheid nemen voor de eigen, vaak ongewisse toekomst. Het gevoel van eigen
waarde en onafhankelijkheid zou erdoor versterkt worden.
De opkomst van de verzorgingsstaat, een kleine anderhalve eeuw later, veranderde
het karakter van het sparen wezenlijk. De stijgende welvaart en een uitgebreid sociaal
verzekeringsstelsel maakten geld opzij leggen voor de oude dag overbodig. Hiervoor
in de plaats kwam het zogenaamde doelsparen, voor vakantie en luxegoederen. De
invoering van de girale loonbetaling in de tweede helft van de jaren zestig van de
twintigste eeuw was verantwoordelijk voor een andere revolutie op bancair gebied.
Handelsbanken werden plotseling tevens spaarbanken en spaarbanken zagen zich
gedwongen het terrein van de handelsbanken te betreden. Deze branchevervaging
droeg sterk bij tot een concentratie- en fusieproces in de Nederlandse bankwereld.
Een proces dat in 1974 gestimuleerd werd door een wijziging van de Wet Toezicht
Kredietwezen, waarbij de minimum vermogenseis voor banken werd opgeschroefd.
9