jaarverslag. De reden van deze plotselinge publicatie- of moeten we zeggen mani
festatiedrift kan gelegen zijn in het feit dat De Nederlandsche Bank vanaf 1864
steeds meer filialen in de provincie opende die zich vooral met kredietverlening
bezig hielden. Vanaf 1870 kwamen hier nog eens een groot aantal nieuwe bankin
stellingen bij, zoals de Amsterdamsche Bank. Spectaculaire economische ontwikke
lingen in de nieuwe Duitse eenheidsstaat waren grotendeels verantwoordelijk
voor de in ons land krachtig oplevende geld- en kapitaalmarkt. Ook in Zierikzee
werd in 1869 een nieuwe bank opgericht, onder de naam R. Koole Zoon." Een
direct verband valt natuurlijk niet te bewijzen, maar ook de commissarissen van
de Nutsspaarbank besloten een verslag op te stellen over de (bloei) jaren 1844-1871.
De secretaris en de boekhouder werden opgedragen hiervoor zorg te dragen.2" In
1874 verzocht de gemeente Noordgouwe om een lening van 8000 gulden voor de
bouw van een nieuwe school. Men besloot hiervoor Nationale schuldbrieven te
verkopen met een renteopbrengst van 4 procent. De gemeente Noordgouwe
moest 5 procent rente betalen en jaarlijks 500 gulden aflossen. Eind 1873 reageerde
het departement Zierikzee positief op een verzoek van het departement Westelijk
Schouwen om in Renesse een agentschap van de bank te openen, maar de com
missarissen van de bank zagen niets in dit idee.29 De uitvoering van het plan dat
het departement, geïnstigeerd door het hoofdbestuur, door een commissie had
laten opstellen, vonden ze veel te omslachtig en te duur. Na ampel beraad kwam
men unaniem tot de conclusie dat zo'n agentschap een hachelijke zaak was omdat
één agent alle zaken moest beheren, 'terwijl de bemoeyingen in geen verhouding
schijnen te staan tot het weinig beduidende des te wachten voordeelige gevolgen.'
Men liet het departement van Westelijk Schouwen weten dat men beter zelf een
agentschap of een bijbank in Renesse kon oprichten. De binnenkomende gelden
kon men tegen een vaste rente van 4 procent bij de Zierikzeese bank deponeren.
Het leek geen aantrekkelijk voorstel, omdat men zo nooit zou kunnen concurreren
met de rentetarieven van Zierikzee. Misschien onderschatten we de idealistische
motieven van de initiatiefnemers, al kan meegespeeld hebben dat men de expansie
van de hiervoor genoemde landelijke banken op het eiland voor wilde zijn. In elk
geval zullen ze bij de wassende geldstroom in de jaren zestig en zeventig kans
gezien hebben om winst te maken, al was het maar door lagere rentes te ver
strekken. Het Zierikzeese departement sloot zich achteraf bij genoemde aanbeveling
aan en lichtte het departement van Westelijk Schouwen in, In de notulen van de
bank van juli 1877 wordt een verzoek van het departement Brouwershaven inge
willigd om net als Westelijk Schouwen 'toegelaten te worden tot het deponeren
van gelden tegen 4 procent'. Hieruit moeten we concluderen dat er in elk geval
sinds die tijd twee bijbanken op Schouwen-Duiveland hebben bestaan. Een jaar
na het Schouwse verzoek vroeg de Zierikzeese moederbank aan landeigenaren in
Noordwelle 5 procent rente voor een hypotheek van 5000 gulden. Met dat geld
kochten de landbezitters de zogenaamde 'tienden' van hun gemeente af. Net als
die andere hypotheken een bewijs voor de aantrekkende economie en de toe
nemende welvaart. Ook de armbesturen van Haamstede en Westenschouwen
27. De bank veranderde in 1926 haar naam in R. Koole Co's Bank, enige jaren later wordt de naam R.
Koole &Zoon's Bank weer gevoerd en onder die naam werd men in 1957 overgenomen door de Twentsche
Bank, die op haar beurt in 1964 samenging met de Nederlandsche Handel-Maatschappij in de Algemene
Bank Nederland (ABN).
28 Ik heb het verslag in de desbetreffende archieven niet terug kunnen vinden.
29. Het departement (Westelijk) Schouwen was opgericht in 1805. ging in 1811 ter ziele, en werd heropgericht
in 1821. Dit heropgerichte departement was gevestigd te Brouwershaven en wijzigde omstreeks 1890 haar
naam in departement Brouwershaven'. In 1936 werd het departement Haamstede en Burgh opgericht.
35
