is de onder het rechter beeld geschreven naam van HEVA in plaats van EVA
als mogelijk oud-Nederlandse, maar niet typisch Zeeuwse verschrijving, voor de
blijkbaar toen algemeen zo uitgesproken naam van de door God geschapen eer
ste vrouw.4
Op Schouwen-Duiveland is een tweede paar driekwart vrijstaande zandstenen
schoorsteenpilaren in mensvorm bewaard gebleven (afb. 8). Het stellen ditmaal
geen aan de bijbel ontleende figuren voor, maar zijn figuren die het landleven
verheerlijken: een landman met een pootschop en een landvrouw met de hoorn
des overvloeds. Ook al werd het pand 'Het Oude Anker' te Haamstede inder
tijd door de Spaanse vice-admiraal Aclolf van Haamstede bewoond, het lijkt niet
waarschijnlijk dat een dergelijke grote haardpartij oorspronkelijk in dit pand aan
wezig was. Naast inbreng van talrijke andere oude bouwonderdelen werd deze
haardpartij gereconstrueerd bij de restauratie van vlak na 1918 in opdracht van
de toenmalige eigenaar van het huis, de Rotterdamse industrieel Van Schaik.5
De hoop is dat hij inderdaad de oude diverse heringebrachte bouwelementen
uit zijn directe omgeving, c.q. het eiland Schouwen-Duiveland, rekwireerde.
Waarschijnlijk lijkt het wel, maar bewijzen kunnen wij dat niet meer. Bij de res-
tauratie/herinbreng is in ieder geval het beeldenpaar verwisseld geraakt. Vanouds
vindt men de linker zijde de belangrijkste plaats bij het haardvuur, die de man
dus toebehoort. Aan die zijde plaatste men dan ook het beeldhouwwerk met
de mannelijke figuur. In de oorspronkelijke setting heeft dus praktisch zeker de
man met pootschop links gestaan en Flora rechts. In tegenstelling tot in het stad
huismuseum te Zierikzee zijn hier wel de volledige kariatide en atlant bewaard
gebleven met piëdestal onderaan en een voluutvormig ver naar voren uitlopend
sleutelstuk bovenaan. Tussen de beide als scöresteen dienende zandstenen figu
ren bevindt zich een groot veld tegels met een diagonaal decor met oranjeappels
in kwartvierpas (type Pluis A.01.03.21). Deze tegels dateren uit het eerste kwart
van de zeventiende eeuw en zijn eveneens een herzetting. Een enkele remake -
tegel uit ca.1900 werd tussengevoegd. De kwartvierpastegels omgeven een fraaie
haardsteenachterwand samengesteld uit laat negentiende eeuwse replica's van
Antwerpse haardstenen. We zien naast enkele haardstenen met steeds één van
de vier Evangelisten, vooral veel haardstenen met de verschillende scènes uit het
verhaal van Susanna belaagd door de twee tot rechters benoemde oudsten van
het volk en haar redding door Daniël (Daniël 13: 19-62). Alles mag dan mogelijk
eind negentiende eeuws en een replica zijn, de trapeziumvormige deksteen met
het wapen van Keizer Karei V, zijn wapenspreuk en met de datum 1552 kwam
identiek, inclusief dezelfde datum, uit het niet ver hiervandaan gelegen, in 1890
grotendeels afgebroken Slot Kraayenstein (De Vrieze 1980).6
Bedacht moet worden dat zo rond 1600 het gebruik van driekwart vrijstaande
beelden en ook de grotendeels in de achterwand verzonken kariatiden en atlan
ten alleen was voorbehouden aan een relatief kleine groep uit de bovenlaag van
de bevolking. Niet voor niets zijn de meerderheid van de slechts enkele bewaard
gebleven voorbeelden aanwezig in de representatieve ruimten van (semi-)over-
heidsgebouwen.
Met op de scörestenen van een open schouw aangebrachte allegorische of uit de
Griekse mythologie stammende figuren zijn wij inmiddels uit de Gotiek aange
komen in de Renaissance. Het gebruik van meestal nog grotendeels in de haard-
achterwand verzonken zandstenen gebeeldhouwde kariatiden en atlanten hoort
dan ook bij de voor die tijd volstrekt moderne renaissance stijl. De gotische stijl
66
