door zijn publicaties op het gebied van de regionale geschiedenis en zijn taal
kundige bijdragen aan tijdschriften een naam opgebouwd.13 Het is zeer begrijpe
lijk dat Manus van der Jagt de concurrentie met een aardrijkskundig leesboekje
voor de provincie Zeeland van de hand van Van Dale vreesde. Haast dus, met
corrigeren en vlug herdrukken. Het heeft niet veel geholpen. Er verschijnt van
Manus z'n boekje wel een vierde druk maar daarna verdwijnt het uit het zicht.
Van Dale's boekje
Een leesboekje voor de volksschool noemt Van Dale zijn schoolboekje dat hij in
1864 bij uitgever A.J. Bronswijk in Oostburg laat verschijnen en dat uitstekend
verkocht werd. Het laat in de vorm van een reis de leerlingen kennismaken met
de provincie. Ook Van Dale probeert de geschiedenis van Zeeland te combine
ren met een geografische beschrijving. In zijn voorbericht noemt hij dat zelfs 'het
aangename met het nuttige' verbinden. Hoe hij dat precies bedoeld heeft, valt op
te maken uit zijn aanpak: een levendige toon waardoor het zich nog vandaag de
dag goed laat lezen.
Niet minder dan zeventien personen worden door Van Dale in zijn voorwoord
bedankt voor het verstrekken van informatie, onder wie zijn bekende streekge
noten: Egberts Risseeuw uit Oostburg en ds. Janssen van St. Anna ter Muiden.
De vijftien andere personen zijn collega's.14 Die moeten op hun beurt de geleer
de hoofdondeiwijzer die in tegenstelling tot zijzelf van allerlei wetenschappelijke
genootschappen lid was, met genoegen gegevens over hun dorp, stad of omge
ving hebben gestuurd. Geen wonder dat het leesboekje een groot succes werd.
Wat vertelt onze gids nu?15 Met een echte inleiding begint Van Dale zijn verhaal:
'Wat zoudt gij denken, kinderen!, van iemand, die het huis van zijn' buurman tot
in de minste bijzonderheden kende; die er elk verborgen plekje en afgelegen
hoekje wist aan te wijzen; die u daar door keuken en kelder, langs zaal en zol
der leidde, en - in zijn eigen huis een vreemdeling was?' Zo moeten de kinde
ren inzien dat niet primair Zwitserland, de Rijnstreken of Italië bewonderd moet
worden, het oog mag niet gesloten blijven 'voor het natuurschoon waarop ook
Hmoelijkstekening: echtpaar van Dale-Moens
92
