heid in de officiële calvinistische theologie weten te bewerkstelligen.
Wellicht is de meest imposante bijdrage van de Nadere Reformatie aan cle Neder
landse cultuurgeschiedenis haar boekproductie en lectuurvoorziening geweest. Na
de prediking was de uitgave van geschriften haar machtigste wapen om de beoogde
idealen kenbaar te maken en ingang te doen vinden. In de zeventiende eeuw
behoorden de best verkochte boeken immers tot deze categorie.
Voegt aan dit alles nog toe dat de Nadere Reformatie haar sporen ook in Duitsland,
Hongarije, Zuid-Afrika en Noord-Amerika getrokken heeft en men zal begrijpen dat
er gebieden in ons land zijn die jaloers zijn op Schouwen-Duiveland als bakermat
van de Nadere Reformatie.
Schouwen-Duiveland moge de geografische bakermat zijn, er was een institutionele
bedding die als wieg diende. Dat was het kerkelijk lichaam van de classis Schouwen-
Duiveland, diealtijd vergaderde in de consistorie van de oude Sint Lievensmonsterkerk
te Zierikzee.
Ets van de Grote kerk te Zierikzee door Pieter Vogelaer, eind H**6 eeuw. De consistorie bevond zicb
rechts van de zuidbeuk. onder de torentjes (Collectie Gemeentearchief Schouwen-Duiveland,
Zierikzee, TI LA 0224).
Nadere Reformatie
Wat was de Nadere Reformatie precies en wat beoogde zij? De naam geeft het al aan:
deze beweging wilde een nadere, dat is een verdere Reformatie. Het hervormings
proces zoals dat zich tot dusver had ontwikkeld, behoefde een vervolg in zowel
extensief als intensief opzicht. De Gereformeerde Kerk had weliswaar de functie van
publieke Kerk van de Rooms-katholieke Kerk overgenomen, maar de kerkelijke
situatie was in feite grondig veranderd. Trad in de oude toestand iedereen via het
sacrament van het vormsel tot de ene Kerk toe, met de Reformatie was er aan die
vanzelfsprekendheid radicaal een einde gekomen. Het was slechts een kleine minder-
28
