fotomechanische herdruk als in moderne hertaling. Dat is bijna één per jaar.
Bovendien floreert liet wetenschappelijke onderzoek naar Teellinck sinds dertig
jaren als nooit tevoren. In dit tijdvak zagen niet minder dan drie proefschriften over
hem het licht, waarvan één in Duitsland en één in Amerika. Aan Teellinck valt ook de
internationale betekenis van de Nadere Reformatie af te lezen. Tijdens zijn leven
werden drie van zijn geschriften in het Engels vertaald. Na zijn overlijden werden
twee werken voor Duitstaligen toegankelijk gemaakt. Deze twee leverden in totaal
zes drukken op. In de vorige eeuw werd nog een vierde werkje in het Engels vertaald.
Deze vertaling werd in deze eeuw door die van een vijfde en omvangrijk boek
gevolgd. Het klinkt ongelooflijk, maar dat laatste werk is recent zelfs in het Koreaans
beschikbaar gekomen!
In de literatuur staat Teellinck bekend als de vader van de Nadere Reformatie. Hij
heeft namelijk als eerste een alomvattend reformatieprogramschrift de wereld
ingezonden. Als zodanig verscheen in 1627Noodwendigh vertoogh, aengaende den
tegenwoordigen bedroefden staet, van Gods volck. Het is een vast oriëntatiepunt
geworden voor vele geestverwanten en navolgers, die Teellinck door middel van zijn
persoonlijke contacten, maar meer nog via zijn geschriften voor zijn ideeën had
gewonnen. Hij moet een man van groot geestelijk overwicht en zeggingskracht
geweest zijn. Al zijn vier zonen hebben dezelfde theologische en devotionele ligging
als hun vader gehad. Alle vier hebben zij theologie gestudeerd. Drie van hen hebben
het ambt ook echt uitgeoefend, één van hen overleed aan het eind van zijn studie,
nog tijdens het leven van zijn vader.
Godefridus Udemans
In het verband van de Nadere Reformatie op Schouwen-Duiveland moet in tweede
instantie de naam van Godefridus Udemans vallen. Hij werd in 1581 of 1582 te
Bergen op Zoom geboren als zoon van kuiper en latere burgemeester Cornelis. Zijn
geboortestad behoorde in die tijd kerkelijk tot Zeeland. Het is onbekend waar hij
studeerde. In elk geval werd hij in 1599 predikant te Haamstede en Burgh en was
dus een voorganger van Teellinck. In 1604 werd hij te Zierikzee bevestigd. Daar heeft
hij zijn verdere leven gestaan. In 1613 trad hij in het huwelijk met Magdalena
Stoutenburg, een dochter van een burgemeester van Brouwershaven.
Nadat Udemans in 1617 uitgeleend was aan de contraremonstranten in Den Haag en
het jaar daarop aan die te Utrecht, werd hij onder anderen met een tweede, nog te
behandelen Zierikzeeënaar afgevaardigd naar de bekende Synode van Dordrecht,
die van 1618-1619 gehouden werd. Hij kreeg daar zelfs een vooraanstaande rol
toebedeeld, want hij werd verkozen tot vice-preses. Hij raakte daar bevriend met
Voetius. Na de inname van 's-Hertogenbosch in 1629 werd hij met andere predikanten
naar deze stad gestuurd om de Gereformeerde Kerk aldaar te vestigen en de
hervorming ter hand te nemen. Zijn capaciteiten bezorgden hem beroepen naar
Dordrecht en de Brabantse hoofdstad. Beide sloeg hij af. Van 23 juli tot 15 december
1648 was hij onafgebroken van huis om als voorzitter van de zogenaamde Grote
Kerkelijke Vergadering maatregelen te treffen voor de reformatie van de Meierij van
's-Hertogenbosch. Op de terugweg vatte hij op het water kou. Dit leidde tot zijn
overlijden op 20 januari 1649.
Van Udemans' hand verschenen zestien werken, die grotendeels meer dan eens
herdrukt werden. De topper op de lijst is - net als bij Teellinck - zijn meest innige
geschrift. Als auteur van twee zeemanshandboeken nam hij een bijzondere plaats in
binnen de Nadere Reformatie. Hij leverde zijn aandeel aan de "hairigen oorlog". Met
32
