architecten voor het ontwerp, ingenieurs voor de berekening, opzichters voor het
toezicht op de aannemers die de metselaars en timmerlieden in dienst hadden.45
Op deze manier konden gemakkelijker grotere projecten aangepakt worden dan
met de kleinschalige aanpak die uit de gildetijd dateerde. Dat deze vernieuwing niet
altijd direct een succes was, bewees de bouw van de Nieuwe Kerk op de plaats van
de in 1832 afgebrande Sint Lievensmonsterkerk.
Toen het niet lukte om een aannemer te krijgen die het ontwerp van de Bredase
architect P. Huijsers Az. voor de begrote som wilde bouwen, besloot de architect in
1835 om het zelf te doen. Een ernstige moeilijkheid daarbij was, dat hij locale
ambachtslieden moest inzetten waarvan de bazen hadden ingeschreven boven de
begroting van Huijsers. Ook bleken er fouten te zitten in de berekeningen. Er
ontstonden vervolgens financiële problemen, de bouw stopte en Huijsers ging
failliet. Na een jarenlang juridisch getouwtrek werd in 1844 een schikking bereikt. Er
werd een minder ambitieus plan gemaakt en nadat de bekende hoofdingenieur van
de Waterstaat A. Calandzich ermee had bemoeid, kon opnieuw aanbesteed worden.46
Op 22 november 1845 is de voltooiing van de Nieuwe Kerk voor 53.000 gulden
aangenomen door Pieter van der Linden. In 1848 bracht hij de bouw ten slotte tot
een goed einde.
De aloude ambachtelijke werkwijze veranderde pas in de tweede helft van de
negentiende eeuw met de opkomst van mechanisering.
Bronnen
Literatuur
36
Gemeentearchief Schouwen-Duiveland (GASD)
Stad Zierikzee, Notulen/Resoluties van de Raad, inv.nrs. 42, 100, 106, bijlagen bij de rekeningen
1784-1801, inv.nrs. 719-728; Ambachtsgilden te Zierikzee, het metselaarsgilde, het huistimmerliedengilde
en het kleermakersgilde; Hervormde gemeente Zierikzee, Diaconie; Kohier van het zoutgeld 1754;
kohieren van het familie- en hoofdgeld, inv.nrs. 985 (1756) en 1121 (1793); Lidmatenregisters,
poorterboeken en indexen op de verloren gegane doop-, trouw- en begraafregisters van Zierikzee;
Notariële archieven in Zeeland 1796-1842 (NotA)Rechterlijk Archief Zeeuwse Eilanden (RAZE)notariële
archieven, registers van transporten en plechten; Stad Zierikzee, patentbelasting 1812, (bijlagen bij de)
rekeningen 1791-1801, 1817, 1839,1840, resoluties van de raad.
Nationaal Archief (NA)
Staatssecretarie Koning Willem I en Kabinet des Konings, Jaarverslagen van de Gouverneur van Zeeland
aan de Koning 1825 t/m 1848.
Zeeuws Archief (ZA)
Rechterlijke archieven 1796/1811-1838 (RA); Rechterlijke Archieven Zeeuwse Eilanden (RAZE); Registers
van de burgerlijke stand in Zeeland; Rekenkamer van Zeeland, 'Rekenkamer D', 4e stuk, kohieren van
het familie- en hoofdgeld, inv.nrs. 37131 (1753), 37261 (1766), 37361 (1776), 37461 (1786), 37561 (1796),
37631 (1803); Stad Veere, bijlagen bij de rekeningen, voorlopige inv.nrs. 2003 en F3; Eerstaanwezend
Ingenieur (EAI) der Genie, Opzichter der Fortificatiën te Veere, toegang 178, inv.nrs. 3 en 39.
I.J. Brugmans, De arbeidende klasse in Nederland in de IS? eeuw (1813-1870)zevende druk Utrecht 1967
I.J. Brugmans, Statistieken van de Nederlandse Nijverheid uit de eerste helft der 19e eeuwRijks
geschiedkundige publicatiën, grote serie, deel 98 en 99, 's-Gravenhage 1956
I.J. Brugmans, Paardenkracht en mensenmacht - sociaal-economische geschiedenis van Nederland
1795-1940's-Gravenhage 1961
A.J.M. Brouwer Ancher, De gilden, 's-Gravenhage 1895
P. Brusse en W. van den Broeke, Provincie in de periferie - De economische geschiedenis van Zeeland
1800-2000Utrecht 2005
