De vlaggen kunnen passen in de periode 1506-1515, de tijd dat rooms-koning (vanaf
1508 keizer) Maximiliaan I hier als voogd van zijn kleinzoon Karei V optrad. Toen
eerstgenoemde in 1519 overleed, erfde Karei van hem de Oostenrijkse erflanden. Hij
was ondertussen al opgevolgd in de Nederlanden (1515) en in Spanje (1516). Hij
verzekerde zich in 1519 van de opvolging als rooms-koning en proclameerde zich in
het volgende jaar als gekozen Rooms keizer. Deze snelle politieke carrière maakte in
die tijd een grote indruk. Een en ander zou mooi uitkomen met het vertoon op dit
paneel van de keizerlijke en Spaanse banieren naast elkaar.
De meest opvallende vlaggen op het paneel dragen wapenfiguren en emblemen van
de Habsburgse bezittingen in Bourgondië, de Nederlanden en Spanje. Hierdoor zijn
ze in hoofdzaak nog heraldisch van karakter. Eén wimpel vertoont Bourgondische
emblemen, nog in de geijkte vijftiende-eeuwse vorm. Heel anders is dat bijvoorbeeld
op afbeeldingen van schepen die rond 1540 vervaardigd zijn. Het gebruik op de
schepen uit de Nederlanden van de vrij eenvoudige effen gekleurde vlag met het
doorgaans rode Bourgondische schuinkruis begint pas in die tijd door te zetten. Ze
komen op het paneel uit Zierikzee dan ook niet voor.
Er zijn hier nog twee bijzondere vlaggen te zien. De ene is een vierkante topvlag op
de driemaster rechts (pl. IV) vooraan. Het is een witte topvlag, waarin zes hermelijn
staartjes. Hij komt tweemaal op dit schip voor (afb. 9). Deze banier is ontleend aan
het wapen van Bretagne, een streek waarmee Zierikzee in die tijd een levendig
handelsverkeer had. Het gebied was eertijds een autonoom hertogdom, dat pas in
1532 in zijn geheel met Frankrijk werd verenigd. Het is verklaarbaar dat het langdurige
contact van de stad met deze streek op een of andere manier op een dergelijk
representatief schilderij tot uiting moest komen. De andere vlag prijkt op het vaartuig
naast de driemaster links (pl. I). Deze vlag is langwerpig en heeft drie banen,
achtereenvolgens wit, zwart en wit gekleurd. Misschien zijn dit de kleuren van
Bretagne, voorgesteld in een vlag van drie banen (afb. 10). Een andere mogelijkheid
is dat hier de vlag van Delft te zien zou zijn, want het wapen van die Hollandse stad
vertoont een zwarte paal in een zilveren veld. De stadsvlag komt daarmee overeen,
wit, zwart en wit. Via de binnenvaart konden schepen uit Delft gemakkelijk de
Zeeuwse wateren bereiken. Een derde mogelijke betekenis zou kunnen zijn dat het
een vlag voor Duiveland is, toen nog een afzonderlijk eiland. Hierover bestaat echter
tot dusverre weinig documentatie.17
De stedelijke symboliek van Zierikzee is tot dusverre weinig bestudeerd. Volstaan we
hier met de opmerking dat juist rond 1540 het gebruik begint door te zetten van het
eenvoudige wapenschild met de leeuw, geflankeerd door de gestileerde letter Z en
bekroond met het vermelde kruis. Zo leren tenminste de zegels en penningen uit die
tijd. De wimpel met beide letters op het paneel vormt hiervan een voorbode. De
schilden zijn daar echter nog effen rood - de stadsvlag zal dat nog lange tijd blijven.
Verwijzingen naar andere steden of streken beperken zich tot een Bretonse banier
en een kleine vierkante vlag die vermoedelijk de stad Delft vertegenwoordigt.
Binnen lokale dimensies
Het schip dat midden op de afbeelding naar rechts zeilt (pl. II) voert naast genoemde
vorstelijke symbolen ook vlaggen en andere kenmerken die laten zien, dat het
vaartuig uit Zierikzee afkomstig is. Op de rode standaardwimpel die zich van de
onderrand van de mars aan de grote mast naar beneden ontplooit, is een heiligenfiguur
aangebracht. Die stelt de stedelijke patroonheilige Sint Lieven of Levinus voor, een
heilige bisschop die gemarteld zou zijn door zijn tong uit te rukken. Hij wordt daar-
17
