genoemd als een verwijzing naar de tijd van de Habsburgse dynastie. Het voorkomen
van een banier met Spaanse kwartieren wijst op de periode waarin Filips de Schone
en Karei V heer van de Nederlanden en zowel graaf van Holland en Zeeland als koning
van Spanje waren. Zij werden na Middelburg ook te Zierikzee, als tweede stad van het
gewest, ingehuldigd. Daarom bezocht Filips de Schone de stad in juni 1501 en Karei
V in mei 1515. De laatste maakte in 1540 opnieuw een rondreis in Zeeland en bezocht
Zierikzee op 18 juli van dat jaar.25
Uit de geschiedenis van Zierikzee is nog een omstandigheid bekend, die de stad
zijdelings met het Habsburgse huis in verbinding bracht. De connectie van de
vorstelijke familie met de Zierikzeese gebroeders De Huybert speelde hierbij de
voornaamste rol. De Huyberts waren actief als kooplieden, reders en scheepsbouwers.
Zij leverden tal van schepen aan de vloot die in januari 1506 Filips de Schone en zijn
vrouw naar Spanje moest brengen. Het vorstelijk paar zou met een vloot van 43-50
schepen vanaf Walcheren vertrekken, maar maakte daarbij persoonlijk gebruik van
een schip dat het van De Huyberts huurde.26 Ook aan zijn opvolger Karei V leverde
deze familie schepen. Eén lid van het geslacht diende toen zelfs persoonlijk als zijn
schipper of loods. Bij zijn tweede rondreis in Zeeland zou Karei hebben verbleven in
het huis 'De Mossel', eigendom van Lieven Jacobszoon de Huybert.2 We hebben dus
de keuze uit twee extra jaartallen om tot een scherpere datering van het schilderstuk
en van de daarop afgebeelde voorstelling te komen. Wat we echter vooial missen, is
een opschrift met de naam Zierikzee of tenminste haar wapen als versiering van het
paneel. Zij zouden kunnen dienen als een stilzwijgende aanwijzing voor de status van
het redegezicht als een in opdracht van de stad vervaardigd kunstwerk.
Het bevond zich in de negentiende eeuw weliswaar in het stadhuis, maar het kan in
een later tijdstip bij een particulier zijn aangekocht of geschonken, of uit diens
nalatenschap afkomstig zijn. De veronderstelling dat dit een afstammeling van de
familie De Huybert was, lijkt wel mogelijk. De nadruk die door de vlaggentooi op
bepaalde schepen wordt gelegd, zou dat op zijn minst aannemelijk kunnen maken.
Het vermoedelijke antwoord op de vraag naar de functie van het paneel maakt de
keuze voor de juiste datering nog interessanter. Was het voor De Huyberts
geschilderd dan moet het als sieraad in hun woning hebben herinnerd aan hun vaste
relatie met het vorstenhuis van Habsburg in het algemeen en in het bijzonder aan
hun verdiensten in de tijd rond 1506, toen zij een belangrijk deel van de vloot
mochten verzorgen en bedienen. Misschien heeft Karei V het wel gezien toen hij in
1540 in hun huis te Zierikzee verbleef.
Voorbeelden uit binnen- en buitenland
Er ontbreken aanwijzingen om met zekerheid te stellen wanneer, door wie, met welk
doel en in wiens opdracht het schilderij zou zijn geproduceerd. De kwestie wie de
kunstenaar was, is kennelijk al vroeg onoplosbaar gebleken. Vrijwel algemeen schrijft
men het aan een anonieme kunstenaar toe. In de inleiding is reeds het verschil
vermeld tussen stadsgezichten en historiestukken. In de praktijk blijkt er nog een
gemengde groep afbeeldingen te hebben bestaan. Dat zijn voorstellingen met een al
dan niet bedekte verwijzing naar een historische gebeurtenis. De verwijzing kan zo
verborgen zijn, dat alleen deskundigen of bekenden met de plaatselijke geschiedenis
deze opmerken. Zelfs als dit vraagstuk is opgelost, hebben we nog geen onbetwistbare
aanwijzing voor het juiste jaartal waarin het geheel tot stand kwam.
De vraag naar de exacte datum heeft nog meer schrijvers beziggehouden; bij de
beantwoording past een kritische noot. Soms blijkt het jaren later te zijn gemaakt
19
