vermoedde in 1921 dat het paneel tussen 1500 en 1520 geschilderd zou zijn, want het laat de toren zonder kap zien. Die zou volgens hem rond 1520 zijn geplaatst. J.C. Overvoorde, auteur van een korte beschrijving van de monumenten te Zierikzee, vermeldt in dezelfde periode dat zich in het stadhuis enige schilderijen bevonden waaronder 'een gezicht op de stad vóór 1530'. Dat is vermoedelijk dit paneel, want op grond hiervan meent hij dat de leeftijd van de later verdwenen bekroning mogelijk een tiental jaren eerder gesteld moet worden.34 Tot andere conclusies komt de kunsthistoricus mevrouw Carasso in haar (ongepubliceerde) scriptie over het paneel (1992), door haar getypeerd als een stadsprofiel'. Op grond van de veronderstelling dat de tegenwoordige stadhuistoren erop te zien is, die in de periode 1550-1556 werd gebouwd. Hieruit meent zij te mogen concluderen dat de datering omstreeks - of in elk geval na - 1550 zou liggen.35 Vlaggen kunnen dienen als documentatiemiddel voor de kunstwerken waarop ze zijn afgebeeld. Er moet steeds worden gelet of de voorgestelde feiten wel overeenstemmen met de tijd waarin het is vervaardigd. Zoals we al hebben gezien kunnen tussen het historisch moment en het realiseren van de afbeelding jaren liggen, soms tientallen. In 1971 verschenen enige beschouwingen over de architectuur van de onvoltooide Sint-Lievensmonstertoren. Met onder andere een verwijzing naar de uitkomsten van een onderzoek naar de afgebeelde vlaggen, kwam men uit op een datering van het schilderij op 1506 of eerder. Door wie het onderzoek werd verricht en wat de uitkomsten daarvan precies waren, kwam echter niet duidelijk uit de verf.36 Mevrouw Carasso schrijft in haar scriptie dat de vlaggentooi op het paneel past bij haar datering van het kunstwerk in de jaren na 1550.37 Van de op het kunstwerk afgebeelde vlaggen zijn er slechts twee enigszins bruikbaar voor de datering. Het betreft die met de rijksadelaar en die volgens het Spaanse koningswapen. De andere vlaggen bleken voor dit doel weinig houvast te bieden Eerst de banier met de adelaar. De enige heer der Nederlanden die de keizerstitel voerde was Karei V. Deze bezocht in 1515 Zierikzee in verband met zijn inhuldiging als graaf van Zeeland. Hij was toen wel prins van Spanje, maar nog geen keizer van Duitsland. Daar zat toen zijn in 1519 overleden grootvader nog op de troon. Zoals al vermeld nam Karei in 1520 de titel 'gekozen keizer' aan. Daarna ging hij het wapen met de dubbele adelaar voeren. Reeds is vermeld dat het al in 1508 officieel rijkswapen werd, maar officieus al enige eeuwen als zodanig bekend was. De hiervan afgeleide rijksbanier had dezelfde betekenis gekregen. Wat de Spaanse banier met zijn vele velden betreft is hiervoor al opgemerkt dat deze teruggaat op de voor Spanje als een bloeitijd beschouwde periode van de Katholieke Koningen Isabella en Ferdinand. Hun wapen en de daarvan afgeleide vlag waren tijdens hun regering niet alleen hun persoonlijk symbool, maar ook van het verenigde Spanje. Ook deze vlag markeert de overgang van een met de persoon en waardigheid van de vorst verbonden symbool naar die van herkenningsteken voor de nationaliteit van het schip, een functie die vandaag nog geldt. Dat gold zeker voor de periode na het overlijden van beide vorsten: Isabella is al in 1504 gestorven, haar man in 1516. Hun kleinzoon Karei werd hun opvolger in beide koninkrijken, officieel in naam van zijn niet tot de regeringsmacht bekwame moeder Johanna. Toen hij in 1520 eenmaal keizer was geworden ging hij geleidelijk aan andere wapens en vlaggen voeren. Uitsluitend aan de hand van de vlaggen zou een datering mogelijk kunnen zijn vanaf ten vroegste rond 1506 en ten laatste circa 1520/1530. Als belangrijk jaartal springt nogmaals 1520 in het oog, het jaar waarin Karei V de keizerstitel aannam. De hiervoor gepresenteerde voorbeelden van vlaggen op andere schilderijen uit de periode vóór 22

Tijdschriftenbank Zeeland

Kroniek van het Land van de Zeemeermin | 2012 | | pagina 24