1530/1540 tonen echter een aantal kenmerkende veranderingen in het gebruik van
vlaggen aan die op het paneel niet te zien zijn. Een en ander komt aardig overeen
met een recente publicatie van de onderzoeker Ton Wegman (2010). Bij zijn
bespreking van de scheepstypen op het schilderij constateert hij dat de datering van
het kunstwerk na 1530, maar vóór 1544 kan liggen. Dit gezien de veranderingen in
die tijd op het terrein van de scheepsbouw.38 Een vroegere datum is alleen dan
geloofwaardig indien men ze als in de moderne zin als landsvlaggen beschouwt.
Maar evengoed kunnen zij retrospectief, dus na 1520, zijn toegepast. In elk geval was
de schilder goed bekend met de wapens en vlaggen uit zijn eigen tijd en zelfs uit de
periode daarvóór.
Samenvatting en nadere datering
Een indrukwekkend historisch feit lijkt op dit paneel niet te zijn afgebeeld. De
opeenvolgende landsheren kwamen zelf naar Zierikzee voor hun inhuldiging. Men
zou dan verwachten de vorsten en hun gevolg op het schilderij te kunnen zien. Dat
is kennelijk niet het geval. Ook is er geen communicatie te zien tussen de rede en de
vaste wal. Onderling verkeer schijnt te ontbreken en er worden geen saluutschoten
gewisseld. De betekenis en functie van het afgebeelde tafereel kan liggen in een
vereeuwiging van het vertrek in 1506 van door de landsheer te Zierikzee bij de
gebroeders De Huybert bestelde, gebouwde en uitgeruste schepen, op weg naar de
hoofdmacht van de vloot die zich buiten de stad bevond.
Het paneel uit Zierikzee is van de hand van een onbekende kunstenaar. Ook de
opdrachtgever en juiste functie van het schilderstuk zijn onbekend. Een andere
datering voor de voorgestelde situatie zou dan minder toepasselijk zijn.
Over het juiste jaartal van vervaardiging van het kunstwerk kan men eveneens volop
speculeren. Met behulp van de vlaggen zou een datering mogelijk kunnen zijn vanaf
ten vroegste rond 1506 en ten laatste rond 1520/1530. De hiervoor gepresenteerde
voorbeelden van vlaggen op andere schilderijen uit de volgende periode (1530/1540)
tonen een aantal kenmerkende veranderingen in het gebruik van vlaggen. Evenals bij
de voorstelling van de kerk en het stadhuis van Zierikzee het geval is, kan de schilder
de vlaggen retrospectief, dus als in een terugblik weergegeven hebben. Dat kan even
goed na 1520 zijn gebeurd.
De scheepstypen wijzen op een mogelijke datering van het schilderij na 1530 en vóór
1544. In dat geval zou de opdracht tot vervaardiging zelfs gepreciseerd kunnen
worden op 1540, het jaar dat Karei V Zierikzee voor de tweede maal bezocht. De stijl
waarin het kunstwerk is geschilderd, lijkt voor die tijd al tamelijk ouderwets. Zoiets
is alleen verklaarbaar als er een oudere (of conservatief opgeleide) schilder aan het
werk is geweest die niet met de mode van zijn tijd mee wou gaan. Hij hield echter
wel rekening met vrij recente veranderingen in het stadsbeeld.39 Een laatste uitweg
uit het probleem zou kunnen zijn, dat we hier met een, misschien late repliek van
een verloren gegaan kunstwerk te maken hebben.
Kortom: het paneel kan een situatie van stad en rede van Zierikzee voorstellen,
gezien het vlagvertoon mogelijk bij het vertrek naar Walcheren in 1506 van een hier
gebouwd, gekocht en bemand scheepseskader naar de plaats bij Vlissingen waar de
Habsburgse vorsten zich konden inschepen. De vervaardiging van het schilderstuk
kan mogelijk later hebben plaatsgevonden, mogelijk rond 1520. Gezien de scheeps
bouwkundige details ligt het jaartal echter later, na 1530 en vóór 1544. In dat geval
komen we misschien in of kort na 1540 uit.
Het geheel omvat voor ons land uitzonderlijk vroeg historisch beeldmateriaal, zowel
23
