Plotseling keren wij ons om op onze duizelingwekkende hoogte waar vandaan wij
terugkijken op ons achterliggende leven, en wij het einde zien van ons pad.
Onze blik kijkt uit op de andere zijde van de tijd. Dikke mist bedekt nog oneindigheid.
Toch is er iets duidelijk zichtbaar: de morgen van een nieuw leven, vele oude
bekenden in een nieuw en prachtig gewaad. Gegroet! Levenspad met al je schoonheid
en met al je lijden. Wij laten alles achter ons, alles, behalve hetgeen gezondheid ons
gegeven heeft; het vaandel waarop geschreven stond "werk, liefde en perfectie",
dat gaat met ons mee. Het beoordeelde ons met dezelfde maat, waarmee wij het
beoordeelden; het was ons trouw net zoals wij het trouw waren.
Nawoord
Het filosofische gedachtegoed van dokter Was omtrent werk, liefde en perfectie en
zijn visie op de opvoeding van kinderen blijft actueel. De omstandigheden waarin
wij leven zijn weliswaar veranderd. Zo is de hoge kindersterfte verleden tijd. En
er zijn veel minder zieke kinderen die braaf thuiszitten. Gezonde kinderen halen
ook vandaag de dag nog kattenkwaad uit. Wanneer dokter Was nu kinderen de
hele dag zag turen op iPhones, iPods en iPads zal hij daar zeker zijn zorgen over
uitgesproken hebben, zonder de technische vooruitgang te veroordelen.
F.P.J. Was, die afstamde van Franse en Schotse immigranten, was een harde werker.
Als bewonderaar van de Franse filosofen had hij voor zijn zonen een toekomst in
gedachten die hen op eigen kracht vooruit zou brengen. Een talrijk nageslacht leeft
nu in Amerika.
Bij genealogisch onderzoek is het zaak om mondeling en schriftelijk overgedragen
informatie te controleren op juistheid. Wat was er waar van de erfenis die de
grootvader van Francois gekregen zou hebben uit de boedel van zijn al lang
overleden grootoom Salomon Duplessis? Met het doorzoeken kwam een interessant
stukje van onze slavernijgeschiedenis naar boven.
De naam Duplessis roept in Suriname geen warme gevoelens op. Salomon was
een driftig man, die vloekend tekeer kon gaan. Zijn strijd tegen de gouverneur
verloor hij, waarna hij verbannen werd uit Suriname. Over zijn dochter Susanna,
bekend als de meest wrede slavendrijfster, werd zelfs een toneelstuk geschreven.
De erfgenamen van Salomon en Susanna hebben tot ver in de negentiende eeuw
geprocedeerd om het kapitaal dat verdiend was met slavenarbeid te verwerven. Het
heeft nog tot 1863 geduurd voordat de slavernij werd afgeschaft. Dokter F.P.J. Was
zal ongetwijfeld de slavenarbeid hebben veroordeeld. Veel van het door zijn grootvader
geërfde 'slavengeld' heeft hij niet gezien. Maar de Wassen waren ook zonder dat wel
steeds in staat hun kinderen een goede opvoeding en opleiding te geven.
50
