62
vuilniswagen en reed met hem de stad rond. Men hield hem in gijzeling in het
Herenlogement aan het Kerkhof zz. Ondertussen doorzocht men zijn bezittingen
en papieren, maar er werden geen belastende zaken gevonden. Na een paar dagen
werd hij dan ook vrijgelaten. Prachtig is het om te lezen hoe Lyte Engelberts deze
spannende periode beschrijft. Alsof ze het meegemaakt had! Spoedig hierna zal
Mogge waarschijnlijk weer naar 's-Gravenhage zijn vertrokken
Het einde van het verhaal
Het verhaal loopt ten einde en L.E. laat Mogge terugkijken op zijn jeugd.
Hij zag zichzelf weer zitten, zoo heel jong. Hoe lang was dat niet geleden! Toen was zijn
moeder er nog, en Leentje en Wanna, de laatste al 30 jaar geleden. Hij zag de Lievens
Monsterkerk waar zij begraven was en ook Renesse, waar zijn ouders lagen, het oude land
van Schouwen, zijn vaderland. Zijn hoofd hing moede voorover, zijn handen bleven slap
gevouwen, zacht kraakte het houtvuur in den haard - Zierikzee, Zierikzee! Zijne lippen
beefden. Hij hoorde het zichzelf opeens weer zeggen: 'Ik laat er mijn hart' - het had mooi
geklonken. Maar het was ook waar geweest! Het was waar! Het was waar! Hij kermde
het bijna uit. Zierikzee! Eens zou men weten hoe lief hij het gehad had, hoe groot hij het
zich droomde. Nu waren zijn droomen weg. Nu was er alleen nog - in het openbaar -
de Hoog Mogende, plechtstatig 's Lands zaken behartigend, en - in de eenzaamheid - de
zwakke, moede man, oud vóór zijn tijd, de eenzame met het gewonde hart.
Op 6 december 1756 overleed te 's-Gravenhage, nog geen 58 jaar oud, Mr. Pieter Mogge,
de rijke, die behalve veel landerijen en hofsteden een kapitaal naliet van anderhalf
millioen. Het testament werd geopend en Zierikzee aanvaardde de schenking van
f. 420.000, wellicht met een gevoel van schaamte en schuld. Maar daar zou geen universiteit
verrijzen. Holland verzette zich tegen de geprojecteerde Zeeuwsche Academie: het wilde
geen concurrent hebben voor Leiden. Ook het weeshuis voor kinderen van militairen
zou er niet komen. De stad meende de fondsen goed te kunnen gebruiken en stak
ze in ondernemingen, die haar moesten doen bloeien, maar de bloei kwam nooit.
Mogge is vergeten, in Zierikzee wordt door niets aan hem herinnerd. Alleen in Dreischor,
het dorp op Schouwens noordkust aan de Grevelingen, ligt Pieter Mogge begraven,
onder het kostbaar monument van 2000 ponden vlaams, voorstellende zijn beeltenis, en
16 kwartieren, "het marmer gedenkteeken off Tombe, ter nagedachtenis van my".
Epiloog
Al is het taalgebruik in onze ogen archaïsch, Lyte heeft er een boeiend verhaal
van gemaakt. Dat ze in haar jeugd meer met de Franse taal dan het Nederlands in
aanraking kwam, valt een enkele maal nog op. Het door haar geschetste karakter
van Pieter Mogge komt heel geloofwaardig over. Of hij ook echt zo was, zullen we
nooit met zekerheid kunnen zeggen. Maar hoe dan ook, zij gaf ons een beeld - haar
beeld - van het leven in het achttiende-eeuwse Zierikzee. Zij schetst de bloei en het
verval van het havenstadje naar de werkelijkheid. Het boek is niet meer verkrijgbaar.
Misschien kan internet nog uitkomst bieden voor een liefhebber. Toch zijn er
tegenwoordig meer zaken op Schouwen-Duiveland te vinden die ons aan Pieter
Mogge herinneren, dan L.E. schetst. Het Stadhuismuseum bezit twee schilderijen
van deze weldoener en naast de Nieuwe Kerk staat Mogges beeld, gemaakt door
Marianne van Puyvelde. Zowel in Dreischor als in Zierikzee is een straat naar hem
genoemd. Bovendien staat het wapen van de Mogges afgebeeld op een schild op
een van de hekpilaren van kasteel Haamstede. Zij en hun nazaten waren eigenaren
