Raden om te klagen over dat laatste, dit keer naar aanleiding van activiteiten in
Dreischor en Oosterland. In 1619 werden zeven inwoners van Haamstede en twee
van Burgh veroordeeld door het Zierikzeese gerecht wegens het trekken van de
haan. In 1621 werden diverse inwoners van Haamstede beboet wegens hetzelfde
en voor tonsteken op Vastenavond. In 1627 werden vier personen, die in een
herberg te Haamstede hadden zitten drinken tijdens de preek, beboet en zo is nog
veel meer te noemen.25 Een blik in het oudst bewaarde actaboek van Haamstede
en Burgh, dat in 1627 begint, leert dat de kerkenraad de kerkelijke tucht moest toe
passen tegen vechtende, scheldende, dronken en overspelige mannen en vrouwen.
Maar uit die activiteiten blijkt dat de kerkenraad zijn taak serieus opvatte, in het
spoor van onder meer Teellinck.
Reformatie bleef nodig. Toen tijdens de tijdelijke afwezigheid van Jacobus Dapper
wegens zijn uitzending naar Brazilië zijn plaats op toerbeurt werd waargenomen
door andere Schouwse predikanten, was Godefridus Udemans een van hen. In de
eerste door hem geleide kerkenraadsvergadering in zijn oude gemeente op 24 mei
1637 stelde hij voor de dag van ondertrouw te verplaatsen. Dat gebeurde op zaterdag
en de maaltijd die erop volgde maakte velen onbekwaam om de volgende dag naar
kerk te komen. Daarom werd besloten voortaan op donderdag aanstaande bruidsparen
in ondertrouw te nemen. Het was ook Udemans die een oude gewoonte herstelde
die dateerde uit de tijd van ds. Jan Cornelisz. Kempe, namelijk om, voor zover
mogelijk, elke week kerkenraadsvergadering te houden en als er niets bijzonders was
te bespreken de kerkorde door te nemen, oude kerkenraadsacta na te lezen tot lering
voor huidige geschillen en de gehouden preken te bespreken 'opdat se met vrucht
de gemeynte daervan souden connen vermaenen ende onderwysen'. Hij kon ook
constateren dat de 'gemeynte merckelyck groeyt door Godts genade' waarom
besloten werd de avondmaalstafel groter te maken zodat die geschikt was voor 25 a
30 personen met twee schotels voor het brood om door te schuiven en vier bekers
met wijn om rond te delen.26 Die groei van de gemeente bouwde voort op het werk
van Teellinck en dat van zijn voorgangers en zijn opvolgers.
Noten
1 Maximiliaan Teellinck in de voorrede van Willem Teellinck, De worstelinghe eenes bekeerden
sondaers, Ofte Grondighe verclaringbe van den rechten sin des VIL Capittels tot den Romeynen,
Vlissingen, Samuel Claeys Versterre, 1631. In de herdruk bij dezelfde uitgever in 1650 is dit
ongewijzigd overgenomen. Met vriendelijke dank aan drs. F.W. Huisman.
2 W.J.M. Engelberts, Willem Teellinck, Amsterdam 1898 (proefschrift), 22-25; W.J. op 't Hof, Willem
Teellinck (1579-1629). Leven, geschriften en invloed, Kampen 2008, 92-136. Ook in: W.J. op 't Hof,
Willem Teellinck. De vader van de Nadere Reformatie, Kampen 2007, 27-28.
3 Fred van Lieburg, Een eiland na de Reformatie. Schouwen-Duiveland, 1572-1700, Amsterdam,
2011, 12-28.
4 Van Lieburg, a.w., 59, 208.
5 De rekeningen zijn aanwezig vanaf 1624. Gemeentearchief Schouwen-Duiveland, Gemeente Haamstede,
inv.nr. 2.
6 Van Lieburg, a.w., 97, op basis van cijfers van dr. Peter Priester.
7 Gemeentearchief Schouwen-Duiveland (GASD), Classis Schouwen-Duiveland, inv.nr. 70 (4 september
1606), Stad Zierikzee, Resoluties Staten van Zeeland, 1608 (p. 32-33, 21.5; p. 41-42). Zeeuws
Archief (ZA), Staten van Zeeland, inv.nr. 480 (17.4.1606).
8 Willem Teellinck, Noodtwendigh vertoogh aengaende den tegenwoordighen bedroefden staet van
Gods volck, Rotterdam, Pieter van Waesberghe, 1647, 82, 83 (de eerste druk is uit 1627).
9 gasd, Classis Schouwen-Duiveland, inv.nr. 1 (15, 22.3.1608). H. Uil. 'De Nadere Reformatie en
het onderwijs in Zeeland in de zeventiende eeuw', in: Documentatieblad Nadere Reformatie, 25
(2001), nr. 1, 5-6.
20
