215 JAAR VRIJMETSELARIJ IN ZIERIKZEE
door dr. A.H. Stolk en H. Uil
In juni 2015 vierde de vrijmetselaarsloge De Ster in 't Oosten haar 43e lustrum. Ze is
daarmee een van de oudste verenigingen van Schouwen-Duiveland. Vrijmetselarij
is een leerschool of methode tot het vormen van een levenshouding. Deze levens
houding houdt vooral in de beoefening van verdraagzaamheid en liefde tot de
medemens. Vrijmetselaren streven daarbij naar een broederschap der mensen.
Uniek in dit streven is het begrip 'arbeid', dat aan de methode ten grondslag ligt.
Bij deze arbeid wordt een vrijmetselaar geleerd zichzelf in symbolische zin te zien
als een ruwe steen, die moet worden bewerkt en omgevormd tot een kubieke steen
die kan worden ingepast bij de bouw van de zinnebeeldige tempel der mensheid.
Ontstaan van de vrijmetselarij
Na de grote kerkgenootschappen behoort de vrijmetselarij tot de oudste organisaties
die zijn ontstaan in de westerse cultuur. Er zijn aanwijzingen dat de oorsprong
gezocht moet worden in bouwcorporaties die in de veertiende eeuw bestonden op
de Britse eilanden. Van deze corporaties beroepsverenigingen op geestelijke
grondslag - zijn op perkament geschreven handschriften bewaard gebleven. Daarin
zijn de rechten, plichten en gewoonten van de leden van deze verenigingen vastge
legd. Gelijksoortige gegevens vormen tot in deze tijd de grondslagen van de wetten
en gebruiken van de huidige vrijmetselaarsloges.
In de veertiende eeuw ontvingen slechts weinigen enige vorm van onderwijs en
scholing. Een beperkte groep mensen kon lezen en schrijven, zodat alle kennis van
de verschillende ambachten mondeling werd doorgegeven. Dat is er dan ook de
oorzaak van dat zo weinig bekend is over deze bouwcorporaties, ook wel loges
genoemd. Deze loges bouwden de ontelbare kathedralen die overal in Europa en
op de Britse eilanden werden opgericht. Een kleine groep van geletterden gaf
leiding aan een grote schare van ambachtslieden en kunstenaars. Als geheugensteun
voor mondelinge opdrachten en afspraken gebruikte men symbolen, beeldtekens
die voor ieder lid van de groep herkenbaar waren en die ook een vaste betekenis
hadden. Het beeldteken was dus hét communicatiemiddel bij uitstek. Ieder lid van
de loge kon het begrijpen en er een betekenis aan geven.
Het is moeilijk te begrijpen dat mensen die niet konden lezen en schrijven toch in
staat waren om met een minimum aan gegevens en met in onze ogen beperkte
hulpmiddelen zulke grootse bouwwerken tot stand te brengen. Het bouwen vergde
vaak tientallen jaren en soms wel meer dan een eeuw. Omdat de werklieden in die
tijd niet oud werden, met veertig jaar was men al bejaard, wist men bij aanvang van
de bouw dan ook bijna zeker, dat men het bouwwerk nooit klaar zou zien. Vandaar
dat veel aandacht werd besteed aan het doorgeven van het werk aan jongeren.
In de huidige vrijmetselarij spelen deze gegevens nog altijd een rol van betekenis.
De vrijmetselarij in Nederland
In kronieken is vastgelegd dat in 1721 in Rotterdam een aantal vooraanstaande
leden van de in 1717 gevormde Britse grootloge samenkomsten organiseerde en
dat in 1734 een Nederlandse loge bijeenkwam in het logement De Gouden Leeuw
in de Hofstraat te 's-Gravenhage. Reeds een jaar later werden door de Staten van
84
