Wanneer Govert van Oord in 1868 van zijn princi
paal de opdracht krijgt om op zondag te werken, is
dat voor hem een brug te ver. Hij kan met zijn
calvinistische inborst niet ingaan tegen het vierde
gebod uit de Bijbel:
Zes dagen zult gij arbeiden en al uw werk doen; maar
de zevende dag is de sabbat des HEEREN uws Gods;
dan zult gij geen werk doen, gij, noch uw zoon, noch
uw dochter, noch uw dienstknecht, noch uw dienst
maagd, noch uw vee, noch uw vreemdeling, die in uw
poorten is. (Statenvertaling 1637)
Govert wordt op staande voet ontslagen en hij
besluit dan voor zichzelf te beginnen. Hij wordt,
wat we tegenwoordig zouden noemen, zzp'er.
In die hoedanigheid moet hij tussen een aantal
andere kleine zelfstandigen in Werkendam zijn
kostje bij elkaar zien te scharrelen in het griendwerk.
Het eerste feit van ondernemerschap is daar. Govert van Oord wordt zelfstandig
griendbaas. Eerst stelt Govert zich ten doel om een goed bedrijf op te bouwen. Een
gezin stichten komt dan ook veel later. In 1878 trouwt hij met de veertien jaar
jongere Cornelia Baijense. Het echtpaar Van Oord krijgt negen kinderen en we
beperken ons hier tot degenen die een actieve rol hebben gespeeld bij de uitbouw
van het concern. Het gaat goed met de zaken. Govert verwelft door koop en pacht
steeds meer grienden. De activiteiten worden uitgebreid en in 1883 wordt de eerste
hoepelmakerij gekocht. De hoepels worden gebruikt om bijvoorbeeld de duigen
van houten botervaatjes bij elkaar te houden. Het bedrijf groeit gestaag en in begin
negentiger jaren van de negentiende eeuw gaan de oudste zonen, Jan Jasper en
Marius Jan meewerken in de zaak. Het laatste decennium van de negentiende eeuw
en ruwweg de eerste twee decennia van de twintigste blijken bijzonder goede jaren
in de griend- en rietcultuur. De vraag naar producten uit de grienden neemt door
de industrialisatie en de bloei van de landbouw enorm toe. Een viertal zonen zorgt
voor een verdere uitbouw van het bedrijf: de eerdergenoemden Jan Jasper (1879-
1934) en Marius Jan (1883-1953) en de twee jongste zonen Jacobus Gerrit (1893-
1966) en Govert (1895-1960). In het vervolg beperken we ons tot deze, voor de
geschiedenis van de Van Oord-bedrijven relevante nakomelingen. Govert van Oord
overlijdt in 1912 op 62-jarige leeftijd en laat dankzij durf en kennis een bloeiende
onderneming na.
De Gebroeders Van Oord
In 1919 zijn de jongste zonen van Govert, Jacobus Gerrit en Govert jr., tot de onder
neming toegetreden en verandert de naam van het bedrijf in: firma Gebroeders Van
Oord. In de lijn van hun vader bouwen de broers het bedrijf verder uit. Vooral de
handelspoot floreert en Jacobus Gerrit en Govert jr. trekken Europa in om hun
handel aan de man te brengen. Ook de handel in Nederland loopt heel goed en er
wordt bijvoorbeeld hout geleverd voor de bouw van de Afsluitdijk.
Als we de balans in 1930 opmaken, is het resultaat van de inspanningen van de
Gebroeders van Oord verbluffend. In dat jaar heeft de firma al 82 ha griend in bezit
112
Govert van Oord, grondlegger van
Van Oord Werkendam (Familie
album Van Oord)
