in datzelfde jaar naar Den Haag). Een andere opvallende naam op de lijst is die van
de Zierikzeese notaris Jasper Franse (1838-1916), die vanaf 1910 tot aan zijn over
lijden op de lijst voorkomt. Hij was in Kruiningen geboren en had zijn woonhuis en
kantoor in het huidige restaurant De Beuze. Op een gevelsteen in dat pand komt
zijn naam voor.
Opvallende groei van de landbouw
Vanaf omstreeks 1895 maakt de Zeeuwse landbouw een gunstige periode door.
Brusse en Van den Broeke verklaren de groei van de Zeeuwse landbouw vooral
doordat Zeeland vooroploopt bij de opkomst van de coöperatieve beweging. Daar
door kunnen boeren goedkoper kunstmest en veevoer aankopen en melk verwer
ken en goedkoop krediet verkrijgen. Vooral het veelvuldig gebruik van kunstmest
zorgt voor hoge opbrengsten. Kort voor de invoering van het algemeen kiesrecht
in 1917 maakt de akkerbouw helemaal een opvallende bloeiperiode door, die zich
tot in de twintiger jaren zal uitstrekken. Volgens P.J. Bouman waren de oorlogsjaren
1914-1918 in het algemeen voor de boeren gunstig en in zekere zin te beschouwen
als een voortzetting van de al gunstige conjunctuurperiode 1895-1914. Vooral in het
begin van de jaren 1914-1918 maakten volgens hem sommigen ongehoorde
winsten. Later, na de vaststelling van maximumprijzen en na de stijging van lonen
en pachten nam de gemiddelde bedrijfswinst af. De graanprijzen waren gedurende
de oorlogsjaren hoog. Van 1916 tot 1918 golden regeringprijzen: vaste bedragen,
waartegen de boeren hun graan moesten inleveren. Aangezien deze voor het hele
land golden, bevoordeelden zij volgens Bouman vooral de boeren die de laagste
productiekosten hadden. In dit opzicht had Zeeland met zijn vruchtbare grond en
66
Mr. J.P. Cau (Zeeuws ArchiefZeeuws Genootschap, Jhr. ir. R.R.L. de Muralt GASDnr. SP 0465)
Zelandia Illustrata, Aanwinsten, nr 489-45)
