weerbaarheid stak daar nogal schril tegen af: omdat hij de opkomst voor zijn her
halingsoefeningen telkens wist te verschuiven was hij in augustus 1928 als reserve
officier ontslagen. In de roep om een krachtig gezag stond hij overigens niet alleen;
men moet bedenken dat het land zich destijds in een ongekende economische
crisis bevond waartegen de regering niet was opgewassen. Het politieke landschap
was zeer versplinterd; aan de Kamerverkiezingen van 1933 namen niet minder dan
54 partijen deel. Zo'n versnipperd bestel kon niet werken, dachten veel Nederlanders,
het vroeg om een sterke leider.
Eind 1933 werd, onder druk van de Tweede Kamer, het lidmaatschap van de NSB
vanwege het antiparlementair karakter voor ambtenaren verboden. Gelukkig voor
Ilcken was het Waterschap Schouwen een van de twee waterschappen in Nederland
waarvoor het ambtenarenreglement (nog) niet gold. Hij kon dus zijn gang blij
ven gaan. Daarvan maakte hij dankbaar gebruik. In februari 1934 organiseerde
Ilcken de eerste NSB-propaganda-avond op Schouwen-Duiveland in de Zierikzeese
Concertzaal. In datzelfde jaar volgden er bijeenkomsten in Bruinisse, Ouwerkerk en
wederom Zierikzee. In het voorjaar van 1935 waren er niet minder dan dertien
propaganda-avonden, nu ook in Nieuwerkerk, Oosterland, Brouwershaven en
Haamstede. Meestal was Ilcken de inleider en waren sprekers nationaal bekende
kringleiders. De bijeenkomsten werden in de regel afgesloten met het zingen van
het Wilhelmus. Gebruikelijk was dat op dat moment een deel van de aanwezigen
uit protest de zaal verliet. Op 1 april 1935 was er zo'n bijeenkomst in Zierikzee
waarvoor Ilcken zelfs de tweede man van de beweging, C. van Geelkerken, had
weten te strikken. Volgens de Zierikzeesche Nieuwsbode was er een 'vrij groot aantal
belangstellenden'. Maar toen Ilcken en de boerenleider E. Roskam later die maand
in Bruinisse optraden kwamen er maar 23 personen opdagen.
Politieke ambities
Ilcken begon te dromen van een politieke carrière. Waarschijnlijk strekte jhr. De
Muralt hem tot voorbeeld, die was in 1913 (na zijn carrière als ingenieur van het
Waterschap Schouwen) lid van de Tweede en later van de Eerste Kamer geworden.
In april 1935 deed de NSB voor het eerst mee met de verkiezingen voor de Provinciale
Staten. Ilcken stond op plaats vier van de Zeeuwse kieslijst. De NSB kreeg twee
zetels, Ilcken redde het dus niet. Toch verliepen de verkiezingen voor de NSB
bepaald succesvol. In Zeeland kreeg de partij 5,6 procent van de stemmen, en
landelijk zelfs 7,9 procent (zie tabel). Op Schouwen-Duiveland stemden 753 inwo
ners (6,5 procent) op de NSB. Die kiezers waren vooral uit de liberale hoek afkomstig.
Ilcken zelf had tot dan toe ook steeds liberaal gestemd.
In december 1935 bezocht Anton Mussert Zierikzee. De Concertzaal was geheel
gevuld, de toespraak werd 'met aandacht aangehoord', aldus de Nieuwsbode.
De bijeenkomst in Ouwerkerk een paar maanden later, met Ilcken als spreker, was
minder succesvol. Naar hem kwamen maar dertien mensen luisteren. 'Niemand gaf
zich op als lid,' rapporteerde de Nieuwsbode zuinigjes. Ilcken liet zich daardoor niet
afschrikken. In 1936 organiseerde hij niet minder dan negen bijeenkomsten in de
diverse kernen van het eiland. Een jaar later deed de NSB voor het eerst mee aan de
verkiezingen voor de Tweede Kamer. Ilcken stelde zich kandidaat; hij kwam op
de dertiende plaats op de kieslijst 'beneden de rivieren'. Zijn kandidatuur viel niet
bij iedereen op het eiland in de smaak. Een verkiezingsbijeenkomst van de NSB op
20 april in Zierikzee liep flink uit de hand. De politie moest een paar keer
orderverstoorders uit de grote zaal van hotel Juliana verwijderen en tijdens de
89
