hierin afgedrukt. Zij had er haar schik in om deze te vertonen. Kennelijk wilde ze
met deze boeken propaganda tegen de joden maken.' Ze correspondeerde met een
studievriend van haar man, ir. J.L.A.M. van Roessel, over diens boek met de
veelzeggende titel De duivelsche drieëenheid. Over Jodendom, Vrijmetselarij en
Jezuïtisme. Via ingezonden stukken in de Nieuwsbode ageerde ze tegen het
Wuppertal-committee, dat opvang probeerde te regelen voor uit Duitsland gevluch
te joden. Haar echtgenoot ging in dezelfde Nieuwsbode tekeer tegen de joodse
columnist Henri Polak die zich zeer kritisch over de NSB had uitgelaten. In 1939
stuurde hij een briefje naar Mussert (handgeschreven door hem, maar ondertekend
door haar, zij was immers lid, hij niet meer!) naar aanleiding van een al even kritisch
artikel in de Groene Amsterdammer 'Is het nu zonder meer geoorloofd om je door
dergelijke jodenbengels te laten beledigen?' schreef hij. 'Zend iemand met een rij
zweep naar de redactie, een potige vent, en laat deze jodenpatrouille afdrogen.'
Een van deze redactieleden was de historicus Lou de Jong, de latere schrijver van
het standaardwerk over de Tweede Wereldoorlog.
Duitse inval
In 1938 werd een, in 1939 werden drie propagandabijeenkomsten op het eiland
georganiseerd. Bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten van 1939 stonden
drie kandidaten uit Schouwen-Duiveland op de kieslijst: uit Zierikzee de aannemer
M.M. van den Bosch en de landbouwer J.B. Kooijman, uit Nieuwerkerk de land
arbeider Jacob Bom. De verkiezingen verliepen nog teleurstellender dan de vorige:
op Schouwen-Duiveland behaalde de partij net iets meer dan 2 procent van de
stemmen (zie tabel). Slechts een Zeeuwse NSB-kandidaat, de al eerder genoemde
Jan Dekker, haalde de kiesdrempel. Aan de gemeenteraadsverkiezingen van 1939
deed de NSB op het eiland niet mee.
In september 1939 trok Hitier Polen binnen en verklaarden Engeland en Frankrijk
de oorlog aan Duitsland. Nederland bleef officieel neutraal en maanden van angstige
spanning braken aan. Het viel een aantal bewoners van Haamstede wel op dat de
Ford V8 met kenteken K2212 van Ilcken in die tijd erg veel bij het vliegveld
Haamstede te zien was. Daar stond een deel van de Nederlandse militaire luchtvloot
opgesteld in als woonhuis gecamoufleerde bunkers. Bij een van die bezoeken werd
zijn autoruit ingeslagen. Een medewerker van het waterschap moest voor Ilcken
tekeningen maken van de kust van Zijpe tot voorbij het Havenkanaal van Zierikzee,
een gebied dat niets met Schouwen te maken had, en op het postkantoor vond men
het vreemd dat Ilcken zo dikwijls opgerolde tekeningen naar Duitsland liet opsturen.
Geruchten dat het echtpaar Ilcken voor de Duitsers spioneerde deden volop de
ronde.2
In de vroege ochtend van 10 mei 1940 vielen Duitse troepen Nederland binnen.
Vliegveld Haamstede was een van de allereerste doelen. Bij het krieken van de dag
werden de hangar, het stationsgebouw en een groot deel van de buiten opgestelde
toestellen gebombardeerd. De politie arresteerde om half zes in de ochtend een
aantal als 'Duits-vriendelijk' bekend staande inwoners; daarvan waren vooraf al
lijsten aangemaakt. Op het eiland ging het om ongeveer twintig personen, onder
wie het echtpaar Ilcken en hun dienstmeisje. Ondanks het vroege uur stonden al
heel wat inwoners met enig leedvermaak te kijken. De groep werd per boot via
Stavenisse naar Wemeldinge gebracht en vandaar per bus naar Fort Ellewoutsdijk.
Daar werden ze samen met driehonderd inwoners uit andere delen van Nederland
onder primitieve omstandigheden opgesloten.
91
i
