OORLOGSSLACHTOFFERS VAN SCHOUWEN-DUIVELAND
door Jop Steenhof de Jong en Wim de Vrieze
Inleiding
Op 10 mei 1940, bij het krieken van de dag, werd Nederland onverhoeds door
Duitse troepen overvallen. Om kwart over vier werd vliegveld Haamstede vanuit
het noorden aangevallen door twaalf Duitse vliegtuigen en gebombardeerd. Daarbij
kwam de vrijwillige Nederlandse luchtwachter Leendert Bakker om het leven. Hij
was daarmee het eerste Schouwen-Duivelandse oorlogsslachtoffer. Na hem zouden
nog honderden andere inwoners als gevolg van oorlogshandelingen in de Tweede
Wereldoorlog komen te overlijden.
Van het totaal aantal slachtoffers uit Schouwen-Duiveland bestond tot op heden
geen duidelijk beeld. Uiteraard zijn bepaalde groepen slachtoffers al eerder
beschreven: de weggevoerde Joden, de 'Tien van Renesse', de slachtoffers van
de bombardementen op de veerboten Prins Hendrik en Minister Lely. Voor de
gemeenten Burgh en Haamstede heeft Wim de Vrieze in 2014 een inventarisatie
gemaakt die leidde tot de oprichting van een oorlogsmonument bij de Hervormde
kerk in Haamstede. De lijst van namen op de natuurstenen plaat moest overigens
al een keer worden aangevuld.
Toen de auteurs van dit artikel zich ten doel stelden een inventarisatie voor
geheel Schouwen-Duiveland te maken, was de verwachting dat het zou gaan
om circa 120 personen. Uit archiefonderzoek en interviews met overlevenden en
nabestaanden bleek dat het aantal oorlogsslachtoffers minstens 205 moet hebben
bedragen. Dit getal behoeft enige toelichting. Uitgangspunt voor onze lijst is dat
de slachtoffers tijdens of kort voor de oorlog op het eiland woonachtig waren.
Daarbij maken wij een uitzondering voor militairen en leden van de koopvaardij;
zij waren namelijk dikwijls wel bij de gemeente uitgeschreven maar werden door
de bevolking toch beschouwd als 'zonen van Schouwen-Duiveland'. Op onze lijst
komen ook oorlogsslachtoffers voor die ten tijde van hun overlijden niet meer
op het eiland woonden, maar waren verdreven door de evacuatie en inundatie,
oorzaken die rechtstreeks te herleiden zijn tot de oorlog. Personen die tijdens hun
evacuatieperiode een natuurlijke dood zijn gestorven staan niet op onze lijst, ook al
kan men de kanttekening maken dat de evacuatie voor veel ouderen hun overlijden
wel kan hebben bespoedigd.
De lijst eindigt niet met de Duitse capitulatie op 5 mei of met de Japanse overgave
op 2 september 1945. Nadien zijn namelijk nog tal van inwoners overleden aan de
gevolgen van hun verblijf in concentratie- en werkkampen of tijdens de gedwongen
tewerkstelling in Duitsland (ziekte, uitputting). Bovendien is een aanzienlijk aantal
personen, onder wie nogal wat kinderen, gesneuveld als gevolg van ongelukken
met mijnen en munitie. Wij beschouwen hen als oorlogsslachtoffers. Het is zelfs
niet ondenkbaar dat daardoor in de toekomst nog slachtoffers zullen vallen. Nog
in 2005 kwamen drie vissers uit Ouddorp om het leven doordat ze een mijn in hun
netten kregen.
In dit artikel zullen wij de oorlogsslachtoffers behandelen per groep. Ter wille van
de leesbaarheid zullen wij in de tekst wel de namen maar niet de biografische
gegevens vermelden. Aan het slot van het artikel volgt de tabel met alle namen en
gegevens, voor zover bekend. Wij hebben niet de illusie dat onze lijst compleet
105
